فهرست مقالات برحسب موضوع پژوهش سیاست نظری
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - گفت و گوی تمدنها و مسأله جنسيت
فاطمه صادقیاين مقاله كوششي است برای تبيين برخی از جنبه‌های تعاملات تمدنی شامل ايدة گفت و گوی تمدنها از منظر ديدگاههای جنسيت، به ويژه ديدگاه ژوليا کريستوا، فمينيست بلغاری‌الاصل فرانسوی. پرسش‌های بنياديني كه مقاله حاضر در صدد پاسخ دادن به آنهاست، عبارتند از: چنانچه به تعبير کريست چکیده کاملاين مقاله كوششي است برای تبيين برخی از جنبه‌های تعاملات تمدنی شامل ايدة گفت و گوی تمدنها از منظر ديدگاههای جنسيت، به ويژه ديدگاه ژوليا کريستوا، فمينيست بلغاری‌الاصل فرانسوی. پرسش‌های بنياديني كه مقاله حاضر در صدد پاسخ دادن به آنهاست، عبارتند از: چنانچه به تعبير کريستوا سامان نمادين جوامع مدرن را از يکسو و آنارشی نشانه ـ ای ساير جوامع را از سوی ديگر در نظر بگيريم، آيا امکان برقراری يک گفت و گوی تفاهم‌آميز ميان آنها وجود دارد يا خير؟ آيا اين گفت و گو صرفا نوعی گفت و گوی جدلی خواهد بود که به تعبير ليوتار در «چنبر تعارض‌ها» و منازعات قدرت خواهد افتاد؟ نهايتاً آنکه تحت کدام شرايط، امکان چنين گفت و گوی تفاهم‌آميزی وجود خواهد داشت؛ گفت و گويی که در آن تحول و تقليل يک فرهنگ به ديگری (در اينجا تقليل امر نشانه‌ای به امر نمادين) صورت نگيرد؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - گفت وگوي تمدنها: زمينه‌هاي عيني و سرمشقهاي نظري
محمود علیپوردر اين مقاله تلاش شده است با تمسك به تنوعات فلسفه سياسي مدرن، الگوهايي كه هر يك به نحوي مستعد پذيرش ايده گفت‌وگوي تمدنها هستند، طبقه‌بندي شوند. اين الگوها در قالب سه دسته نظريه «ليبرالي مصلحت جويانه»، «ليبرالي متكي بر پيوند اخلاقي» و «غيرليبرالي متكي بر همبستگي سياسي» چکیده کاملدر اين مقاله تلاش شده است با تمسك به تنوعات فلسفه سياسي مدرن، الگوهايي كه هر يك به نحوي مستعد پذيرش ايده گفت‌وگوي تمدنها هستند، طبقه‌بندي شوند. اين الگوها در قالب سه دسته نظريه «ليبرالي مصلحت جويانه»، «ليبرالي متكي بر پيوند اخلاقي» و «غيرليبرالي متكي بر همبستگي سياسي» قابل طرح هستند. هابرماس، گادامر، باختين و فيلسوفان اجتماع‌گرا نظريه‌پردازاني هستند كه مي‌توانند ذيل اين تقسيم‌بنديها مورد مطالعه قرار گيرند. بخش دوم مقاله به بررسي الگوهاي پديد آمده در عرصه ارتباطات طي سه دهه پاياني قرن بيستم و توصيف مختصر ويژگي‌هاي هر يك اختصاص دارد. نظم پارادايمي نخست عمدتاً دربرگيرنده يك الگوي نقاد به نظم سرمايه‌دارانه در عرصه جهاني است، الگوي پارادايمي دوم به روايت هابرماس از ارتباط قرابت بيشتر دارد و الگوي سوم به مباني نظري اجتماع‌گرايان نزديك مي‌شود. بخش سوم مقاله در پي آن است كه به اعتبار نظريه‌ها و سرمشقهاي مطرح شده به وجوه عمده فلسفي و سياسي كه ايده گفت‌وگوي تمدنها را به نظريه علمي نزديك مي‌كند، بپردازد. بر اين اساس مي‌تـوان پيوندهاي بيشتري ميان انديشه‌هاي «اجتماع‌گرا» و ايده «گفت‌وگوي تمدنها» برقرار كرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نظرية انتقادي روابط بين‌الملل و گفت وگوي تمدنها
حميرا مشیرزادهاگرچه گفت‌وگوي تمدنها مفهومي كاملاً جديد نيست؛ با طرح مجدد آن از سوي سيدمحمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي ايران، در اواخر دهة 1990 ميلادي مورد توجه جدي قرار گرفت. اين مفهوم در روابط بين‌الملل داراي مدلولات مهم نظري در سطوح مختلف هستي‌شناختي، معر چکیده کاملاگرچه گفت‌وگوي تمدنها مفهومي كاملاً جديد نيست؛ با طرح مجدد آن از سوي سيدمحمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي ايران، در اواخر دهة 1990 ميلادي مورد توجه جدي قرار گرفت. اين مفهوم در روابط بين‌الملل داراي مدلولات مهم نظري در سطوح مختلف هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي، جامعه‌شناختي و هنجاري است و در عين حال، به اندازة كافي مداقة نظري نشده است. به نظر مي‌رسد كه از ميان نظريه‌هاي روابط بين‌الملل، نظرية به‌اصطلاح انتقادي، يكي از بهترين بسترهاي نظري براي فهم و مفهوم‌بندي جايگاه نظري گفت‌وگوي تمدنها است. شهرت نظرية انتقادي به دليل تأكيد آن بر گفت‌وگو و گفتمان و نقش آن در شكل‌دادن به بنيان حقيقت، غيبت و اجماع است. اينها مي‌توانند در سطح بين‌الملل پيامدهاي مهمي در ابعاد نظري و فرانظري داشته باشند. اين مقاله نشان مي‌دهد كه چگونه اين انگاره مي‌تواند در سطح هستي‌شناسي، برداشت دولت محور را از روابط بين‌الملل متحول سازد. از لحاظ معرفت‌شناختي مي‌تواند به عنوان بنياني براي برداشت‌هايي غير اروپا محور از روابط بين‌الملل عمل كند و در سطح جامعه‌شناختي، راهي به سمت شكل‌گيري اجتماع اخلاقي است. سرانجام اينكه از نظر هنجاري معطوف به سياست جهاني عادلانه‌تري است كه كمتر جنبة برون‌گذارانه دارد. استدلال اين مقاله آن است كه همة اين ابعاد كم‌وبيش با تعهدات فرانظري، نظري و اخلاقي نظرية بين‌المللي انتقادي همخواني دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - انديشه سياسي رضا داوري اردكاني
سيدرضا شاكريجستجوي انديشه سياسي در تفكر رضا داوري اردكاني، دغدغه اين نوشتار است. بر اين اساس مقاله مي‌كوشد در يك پس زمينه تاريخي يعني از طريق بازنمايي بستر و شرايط تاريخي در قالبي نظري، به قوام يافتن انديشه فلسفي داوري در دو بخش مربوط سياست بپردازد. دو محور اساسي در كليت جريان اندي چکیده کاملجستجوي انديشه سياسي در تفكر رضا داوري اردكاني، دغدغه اين نوشتار است. بر اين اساس مقاله مي‌كوشد در يك پس زمينه تاريخي يعني از طريق بازنمايي بستر و شرايط تاريخي در قالبي نظري، به قوام يافتن انديشه فلسفي داوري در دو بخش مربوط سياست بپردازد. دو محور اساسي در كليت جريان انديشه سياسي داوري بچشم مي‌خورد؛ يكي تأمل و كند كاو در دستگاه فلسفه سياسي فارابي مؤسس فلسفه اسلامي و دوم بازخواني و نقد داوري از مباني تجدد است. نتيجه آنكه انديشه سياسي داوري به ضرورت فلسفي است و در حوزه سياست متأثر از زمانه‌اي است كه افكار و آراي او در آن شكل يافته است و به همين دليل در بخش‌هايي متضمن نظريه سياسي است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - دوستي در فلسفه سياسي
عباس منوچهریيكي از مفاهيم محوري در فلسفه اخلاق ارسطو، دوستي است. اين مفهوم پس از وي در سير تاريخ انديشه به حاشيه رفت، اما در عصر حاضر مجدداً مورد توجه جدي قرار گرفته است. در اين نوشتار ضمن بررسي مفهوم دوستي در سير انديشه، نسبت آن با فلسفه سياسي معاصر مورد بررسي قرار گرفته است.يكي از مفاهيم محوري در فلسفه اخلاق ارسطو، دوستي است. اين مفهوم پس از وي در سير تاريخ انديشه به حاشيه رفت، اما در عصر حاضر مجدداً مورد توجه جدي قرار گرفته است. در اين نوشتار ضمن بررسي مفهوم دوستي در سير انديشه، نسبت آن با فلسفه سياسي معاصر مورد بررسي قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - اسلام و دموكراسي در انديشه سياسي يوسف القرضاوي
مرتضي بحرانياين مقاله در پي تبيين جايگاه دموكراسي در انديشه سياسي اسلام از نظر يوسف القرضاوي (از متفكران اسلامي ميانه‌رو عرب) است. از نظر او اسلام قرنها جلوتراز غرب، پديده دموكراسي و قواعد و معيارهاي آن را معين كرده اما تبيين جزئيات آن را به انديشمندان مسلمان واگذار كرده است. راهكا چکیده کاملاين مقاله در پي تبيين جايگاه دموكراسي در انديشه سياسي اسلام از نظر يوسف القرضاوي (از متفكران اسلامي ميانه‌رو عرب) است. از نظر او اسلام قرنها جلوتراز غرب، پديده دموكراسي و قواعد و معيارهاي آن را معين كرده اما تبيين جزئيات آن را به انديشمندان مسلمان واگذار كرده است. راهكارهايي چون امر به معروف و نهي از منكر، شورا، بيعت و مشاركت زنان در عرصه‌هاي سياسي ـ اجتماعي از جملة اين قواعد هستند. البته پذيرش دموكراسي به معناي كنار نهادن حاكميت خداوند نيست زيرا اصل حاكميت مردم كه بنيان دموكراسي محسوب مي‌شود، با اصل حاكميت خدا در تضاد نيست بلكه حاكميت خدا با حاكميت فردي كه اساس استبداد است در تضاد است. هدف از دموكراسي كنار نهادن حاكميت طاغوت و ستمكاران است نه نفي حاكميت خدا و بنابر اين اجراي دموكراسي به منظور جلوگيري از استبداد و سلطه طاغوت گام نهادن در راستاي تحقق حاكميت خداوند است. از نظر وي استدلال به اينكه دموكراسي، حكومت اكثريت است و اكثريت هم در قرآن مذموم شمرده شده‌اند، استدلالي نابجاست كه بر پايه يك مغالطه استوار است. زيرا فرض بر آن است كه ما از دموكراسي در جامعه اسلامي سخن به ميان مي‌آوريم، جامعه‌اي كه اكثريت آن داراي عقل و انديشه‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - نظارت بر قدرت سياسي از ديدگاه فقهاء شيعه
توحيد محرميمقاله با طرح ضرورت نظارت بر قدرت سياسي، چگونگي نظريات ارائه شده در اين زمينه با توجه به آراء فقهاء شيعه را بررسي و تحليل مي‌كند ـ برخي از فقهاء عظام شيعه كه معتقد به مشروعيت الهي بلاواسطه مي‌باشند، نظارت دروني (عدالت و فقاهت) را شرط لازم و كافي دانسته‌اند و به مؤلفه‌هاي چکیده کاملمقاله با طرح ضرورت نظارت بر قدرت سياسي، چگونگي نظريات ارائه شده در اين زمينه با توجه به آراء فقهاء شيعه را بررسي و تحليل مي‌كند ـ برخي از فقهاء عظام شيعه كه معتقد به مشروعيت الهي بلاواسطه مي‌باشند، نظارت دروني (عدالت و فقاهت) را شرط لازم و كافي دانسته‌اند و به مؤلفه‌هاي نظارت بيروني نيز پرداخته‌اند و گروه ديگر كه مشروعيت دولت اسلامي را الهي ـ مردمي ميدانند؛ علاوه بر لزوم نظارت دروني، نظارتهاي بيروني نهادينه شده را شرط لازم سلامت قدرت سياسي دانسته‌اند. بحث ضرورت طرح موضوع، مفهوم نظارت، لزوم نظارت دروني، شرايط رهبر از ديدگاه عقل و قرآن، دلائل لزوم نظارت بيروني، قائلين به لزوم و كفايت نظارت دروني، قائلين به لزوم نظارت دروني و بيروني عمده‌ترين مباحث اين مقاله را تشكيل مي‌دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - عوامل ساختاري مؤثر بر رخداد انقلاب اسلامي در ايران
يحيي فوزياين مقاله به بررسي علل ساختاري رخداد انقلاب در ايران مي‌پردازد كه در واقع علل دراز مدت مؤثر بر وقوع‌آن است و تلاش مي‌كند تا به اين سؤالات پاسخ دهد كه عوامل ساختاري مؤثر بر رخداد انقلاب در ايران چه بودند؟ و هر يك چگونه بر رخداد انقلاب در ايران چکیده کاملاين مقاله به بررسي علل ساختاري رخداد انقلاب در ايران مي‌پردازد كه در واقع علل دراز مدت مؤثر بر وقوع‌آن است و تلاش مي‌كند تا به اين سؤالات پاسخ دهد كه عوامل ساختاري مؤثر بر رخداد انقلاب در ايران چه بودند؟ و هر يك چگونه بر رخداد انقلاب در ايران تأثيرگذاشته‌اند؟ براي پاسخ به اين پرسش‌ها به بررسي تحولات ساختارهاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ايران در دوران تاريخي معاصر پرداخته شده و با روشي توصيفي تحليلي، پيامد تحولات اين ساختارها در ايجاد عدم تعادل و در نهايت انقلاب تحليل گرديده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - پسا ماركسيسم و «پسا ماركسيسم»
محمدرضا تاجيكچرا امروز مي‌بايست، به بازانديشي پروژه سوسياليسم بينديشيم؟ ارنستو لاكلاو و شنتال موفه، در پاسخ به اين پرسش، تلاش دارند در تاريخ معاصر، نقشي فعال و آگاهانه و نه انفعالي و كوركورانه را در پيش گيرند هدف خود را انتزاعي روشن (به طور نسبي)، از كشمكش‌هايي كه در آن سهيم هستند چکیده کاملچرا امروز مي‌بايست، به بازانديشي پروژه سوسياليسم بينديشيم؟ ارنستو لاكلاو و شنتال موفه، در پاسخ به اين پرسش، تلاش دارند در تاريخ معاصر، نقشي فعال و آگاهانه و نه انفعالي و كوركورانه را در پيش گيرند هدف خود را انتزاعي روشن (به طور نسبي)، از كشمكش‌هايي كه در آن سهيم هستند و فهم تغييراتي كه پيش چشمانشان رخ مي‌دهند، قرار داده و در واپسين تحليل، بدين نتيجه مي‌رسند كه لازم است با بهره بردن از روش واسازي دريدا، شالوده و ساخت ماركسيسم ارتدكسي را مورد چالش جدي قرار دهند. لاكلاو و موفه از يك سو، به چالشي بنيان كن عليه رويكردهاي «تقليل‌گرا، جوهرگرا و جهان شمول» برخاستند و از سوي ديگر، به نقد آموزهاي مبتني بر برداشتي خاص از جامعه روي آوردند: آموزه‌هايي كه جامعه را از دريچه عناصر مستقلي و داراي هويتي خاص مورد تحليل و تعريف قرار مي‌دهند (جوهرگرايي عناصر) و بدين ترتيب، افقي فراسوي ماركسيسم ارتدوكسي، فراساختگرايي و هرمنوتيك گشودند. با اين هدف، اين دو متفكر نقطه عزيمت تئوريك خويش را بر شماري از جريان‌هاي نظري و فلسفي نظير: واسازي دريدا، تبارشناسي و ديرينه‌شناسي فوكو، روانكاوي لاكان، پديدارشناسي هوسرل و هايدگر، پراگماتيسم رورتي، زبانشناسي و نشانه‌شناسي مدرن (سوسور، بارتز و ...)، رهيافت فراتحليلي ويتگنشتاين و هژموني گرامشي بنا نهادند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - طرح برشي از عدالت در افلاطون و راولز
مصطفي يونسياز جمله مباحث پايدار و ناميراي فلسفه سياسي و اخلاق موضوع عدالت است. از اين رو در اين باب فلاسفه در دورا‌‌ن‌هاي مختلف و با رويكردهاي متفاوت به اين مهم پرداخته‌اند. مقاله حاضر به صورت خاص، دو فيلسوف متعلق به دو دوره متفاوت يعني افلاطون و راولز را كه به صورت مستقيم يا غي چکیده کاملاز جمله مباحث پايدار و ناميراي فلسفه سياسي و اخلاق موضوع عدالت است. از اين رو در اين باب فلاسفه در دورا‌‌ن‌هاي مختلف و با رويكردهاي متفاوت به اين مهم پرداخته‌اند. مقاله حاضر به صورت خاص، دو فيلسوف متعلق به دو دوره متفاوت يعني افلاطون و راولز را كه به صورت مستقيم يا غيرمستقيم اما مؤثر دغدغه عدالت داشته‌اند، برگزيده است مبناي انتخاب اين دو متفكر اين است كه آنها فراتر از فرديت خود نماينده و بيانگر دو مدل متفاوت و به تعبير جزئي‌تر متقابل در عرصه فلسفيدن عدالت هستند. بر اين اساس در تك نگاشت حاضر در پي آن هستيم كه با تمركز بر بخش مقايسه‌پذير دو اثر «سياست» افلاطون و «نظريه در باب عدالت» راولز به طرح برشي از انديشه آنها در مورد عدالت بپردازيم. با انجام اين كار در مي‌يابيم كه افلاطون از درون انسان مبحث عدالت را شروع مي‌كند، و در مقابل راولز از بيرون انسان بحث عدالت را پيش مي‌كشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بازخوانی فلسفه سیاسی سقراط تاريخي/ افلاطوني
سيدمحمود نجاتي حسينيتمایز سقراط تاریخی و سقراط افلاطونی را می‌توان مسئله و موضوعي در تاریخ فلسفه سیاسی دانست؛ که در عین ناباوری تنها در حاشیه این ادبیات به آن پرداخته شده است. اما در این مقاله این مسئله ـ موضوع به مرکز بحث آورده شده است. مسئله مقاله این است که فلسفه سیاسی سقراط و افلاطون د چکیده کاملتمایز سقراط تاریخی و سقراط افلاطونی را می‌توان مسئله و موضوعي در تاریخ فلسفه سیاسی دانست؛ که در عین ناباوری تنها در حاشیه این ادبیات به آن پرداخته شده است. اما در این مقاله این مسئله ـ موضوع به مرکز بحث آورده شده است. مسئله مقاله این است که فلسفه سیاسی سقراط و افلاطون در یک نسبت سنجی ژرف، واگرایی (سقراط تاریخی و افلاطون حقیقی) و همگرایی (سقراط افلاطونی و افلاطون سقراطی) دارند. نقطه عزیمت این مسئله نیز این است که با بازخوانی و بازکاوی متن‌های گفتاری و نوشتاری سقراط و افلاطون می‌توان جا پای این واگرایی و همگرایی را در لوگو(ها) و دیالوگ(های) سقراط و افلاطون پی‌گیری کرد. بنابر این نشانه شناسی لوگو ـ دیالوگ سقراط تاریخی و افلاطونی و لوگو ـ دیالوگ افلاطون سقراطی و حقیقی دو فلسفه سیاسی کلاسیک بنیانی را كشف خواهد كرد. این مقاله تلاشی برای تثبیت این مدعیات و مفروضات با بهره‌گیری از تحلیل‌های هرمنوتیکی و نشانه‌شناختی (متن، زمینه و مؤلف محور) است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - پارادوكس اورولي
حسن آبنیکیجورج اورول، رمان نويس انگليسي، رمان معروف «1984» را نوشت تا يوتوپياهاي عصر خود را نقد نمايد. وي كه در صدد بيان و هشدار در باب آينده احتمالي توتاليتري همه جا حاضر است، در رمان خود انساني را به تصوير مي‌كشد كه ساختارهاي قدرت به شدت متصلب وي را تبديل به سوژه‌اي سياسي، يعني چکیده کاملجورج اورول، رمان نويس انگليسي، رمان معروف «1984» را نوشت تا يوتوپياهاي عصر خود را نقد نمايد. وي كه در صدد بيان و هشدار در باب آينده احتمالي توتاليتري همه جا حاضر است، در رمان خود انساني را به تصوير مي‌كشد كه ساختارهاي قدرت به شدت متصلب وي را تبديل به سوژه‌اي سياسي، يعني تابع ساخته است. سوژه‌اي كه به نهايت خود رسيده است. بنابراين مهم نوع نگاه اورول به انسان و تبديل كردن آن به سوژه است. اين تأكيد بيش از حد اورول بر سوژ‌گي، انسان را متافيزيكي كرده و نظام يوتوپيايي ديگري را پيش روي وي قرار داده است. نظامي كه اورول در ابتدا در پي نقد آن بوده اما خود گرفتار آن مي‌شود. در واقع پارادوكس اورولي در همين امر نهفته است، چرا كه وي در عين نقد يوتوپيا، نظام يوتوپيايي بدون سلطه را به سوژه متافيزيكي خود پيشنهاد مي‌دهد. پارادوكسي كه با نوع نگاه اورول به انسان به مثابه سوژه سياسي شروع شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - اينترنت و توسعه سياسي: حوزه عمومي در فضاي سايبرنتيك
محمدقلي ميناونددر طي آخرين دهه قرن بيستم، همراه با توسعه و تكامل فوق‌العاده سريع ارتباطات رايانه‌اي و گسترش روزافزون دسترسي مردم جوامع مختلف به اينترنت و شبكه‌هاي رايانه‌اي، كوشش‌هاي نظري بسياري صرف يافتن الگوهاي مناسب براي مطالعه اينترنت و ابعاد و تأثيرات سياسي و اجتماعي آن گرديد. در چکیده کاملدر طي آخرين دهه قرن بيستم، همراه با توسعه و تكامل فوق‌العاده سريع ارتباطات رايانه‌اي و گسترش روزافزون دسترسي مردم جوامع مختلف به اينترنت و شبكه‌هاي رايانه‌اي، كوشش‌هاي نظري بسياري صرف يافتن الگوهاي مناسب براي مطالعه اينترنت و ابعاد و تأثيرات سياسي و اجتماعي آن گرديد. در جريان اين تلاش‌ها مفهوم حوزه عمومي در چارچوب نظريات جامعه‌شناختي يورگن هابرماس جايگاه برجسته‌اي يافته است. پژوهشگران در اين زمينه معمولاً درصدد پاسخگويي به اين سؤال بوده‌اند كه آيا ارتباطات رايانه‌اي در اينترنت مي‌تواند زمينه توسعه سياسي و تقويت دموكراسي را از طريق احياي حوزه عمومي فراهم سازد؟ پاسخ دادن به اين سؤال قبل از هر چيز نيازمند آن است كه بدانيم آيا اصولاً ايده حوزه عمومي مدل نظري مناسبي براي پژوهش در اين زمينه است يا خير؟ كارهاي نظري و پژوهش‌هاي انجام شده طي سال‌هاي اخير كه به برخي از آنها در اين مقاله اشاره شده است هر يك بعضي از ابعاد مفهوم حوزه عمومي را مورد توجه قرار داده و آن را در بررسي رابطه اينترنت با سياست و قدرت و تأثيرات متقابل آنها به كار برده‌اند. از اين بررسي‌ها چنين برمي‌آيد كه مفهوم حوزه عمومي از نظر اكثر محققان الگوي نظري مناسبي است ولي به جز موارد معدودي، همه نويسندگان اين الگو را نيازمند جرح و تعديل و يا تطبيق با شرايط خاص ارتباطات رايانه‌اي و تحولات اخير در جوامع گوناگون ميدانند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - شكل‌گيري همكاري بين‌المللي در مواجهه با تروريسم: فرصت‌ها، چالش‌ها و راهكارها
رضا سيمبردر اين نوشتار بر ايدة همكاري جهاني براي مواجهه با پديده تروريسم بين‌المللي تأكيد و ناكامي در نيل به اجماع در تعريف تروريسم از موانع عمده براي تعامل با اين پديده در سطح بين‌المللي محسوب مي‌شود. اين مقاله دربارة نقش موثرتر سازمان ملل متحد و حقوق بين‌الملل براي مواجهه با ت چکیده کاملدر اين نوشتار بر ايدة همكاري جهاني براي مواجهه با پديده تروريسم بين‌المللي تأكيد و ناكامي در نيل به اجماع در تعريف تروريسم از موانع عمده براي تعامل با اين پديده در سطح بين‌المللي محسوب مي‌شود. اين مقاله دربارة نقش موثرتر سازمان ملل متحد و حقوق بين‌الملل براي مواجهه با تروريسم بحث مي‌كند سازمان ملل متحد بايد با فقر، حاكميت‌هاي كارآمد وتوسعه نيافتگي به مبارزه بپردازد چه اين موضوعات با پديده تروريسم مرتبط يا نامرتبط باشند. هدف سازمان ملل در مقابله با تروريسم بايد اين باشد كه تا حد ممكن اقدام به ارتكاب اعمال تروريستي را براي افراد بيشتري نامطلوب جلوه دهد تا انگيزه هر چه كمتري براي ارتكاب چنين اعمالي وجود داشته باشد. به عبارت ديگر سؤال اصلي مقاله اين است كه راهكارهاي اصلي جامعه جهاني براي مقابله با تروريسم بين‌الملل چيست؟ ايده مقاله حاضر اين است كه دو راهكار حقوقي و سياسي مي‌توانند تكميل كننده يكديگر باشند و راه را براي همكاري‌هاي بين‌المللي هرچه بيشتري بگشايند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - تست
لالیاالالیاا پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - هژموني در سياست بين‌الملل؛ چارچوب مفهومي، تجربه تاريخي و آينده آن
جهانگیر کرمینخستين بار در دهه سوم قرن بيستم از مفهوم هژموني براي تحليل سياست داخلي استفاده شد و پس از دهه 1960 در تحليل سياست بين‌الملل مورد توجه قرار گرفت. در دهه 1970 نظريه‌پردازان اقتصاد سياسي بين‌المللي آن را به عنوان يك مفهوم محوري به كار گرفتند اما از دوره پس از جنگ سرد مجادل چکیده کاملنخستين بار در دهه سوم قرن بيستم از مفهوم هژموني براي تحليل سياست داخلي استفاده شد و پس از دهه 1960 در تحليل سياست بين‌الملل مورد توجه قرار گرفت. در دهه 1970 نظريه‌پردازان اقتصاد سياسي بين‌المللي آن را به عنوان يك مفهوم محوري به كار گرفتند اما از دوره پس از جنگ سرد مجادلات عمده بر سر آن در گرفته است. در اين نوشته، هژموني به عنوان يك مفهوم مهم در نگرش‌ها و نظريه‌هاي مختلف روابط بين‌الملل و مؤثر در عرصه سياست بين‌الملل مد نظر قرار گرفته و تلاش شده است تا با بررسي ديدگاه‌هاي مطرح درباره آن، منطق حاكم بر ظهور، كاركرد، تداوم و افول يك قدرت هژمون بيان گردد و سپس وضعيت كنوني سياست بين‌الملل و ادعاهاي موافق و مخالف هژموني امريكا در دهه‌هاي اخير عرضه شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - سازمان شانگهاي و امنيت آسياي مركزي
الهه كولاييايران در سال 1384 به صورت عضو ناظر، به عضويت سازمان شانگهای درآمد. اين موضوع با در نظر داشتن اهداف شكل‌گيري اين سازمان و روند تحولات آن بحث‌هاي جدي دربارة نحوة همكاري ايران با اين سازمان مطرح ساخته است. مجمع شانگهاي يا شانگهاي ـ 5 ابتدا براي حل و فصل مسائل امنيتي و م چکیده کاملايران در سال 1384 به صورت عضو ناظر، به عضويت سازمان شانگهای درآمد. اين موضوع با در نظر داشتن اهداف شكل‌گيري اين سازمان و روند تحولات آن بحث‌هاي جدي دربارة نحوة همكاري ايران با اين سازمان مطرح ساخته است. مجمع شانگهاي يا شانگهاي ـ 5 ابتدا براي حل و فصل مسائل امنيتي و مرزي ميان چين و روسيه و كشورهاي آسياي مركزي (غير از ازبكستان و تركمنستان) ايجاد شد. با پيوستن ازبكستان به اين مجمع به سطح سازمان ارتقا يافت. هر چند در روند تحولات مربوط به اين همكاري امنيتي منطقه‌اي، تغييرات مهمي شكل گرفته و مسائل اقتصادي نيز مطرح شده، ولي اساساً اين سازمان به مباحث و مشكلات امنيتي ـ نظامي توجه داشته است. سؤال اصلی مقاله این است که «سازمان شانگهای چه نقشی در تأمین امنیت آسيای مرکزی ایفا میکند؟» در اين مقاله روند دگرگوني‌هاي ايجاد شده در اين سازمان بررسي مي‌شود تا نقش آن در تأمین امنيت آسياي مركزي روشن شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - سياست‌نويسي در ايران (بررسي روشي پنج اثر در حوزه انديشه سياسي)
سيدرضا شاكريدر پي تأسيس نظام سياسي جديد در ايران، در ميان علاقه‌مندان به مباحث سياسي در زمينه شناخت نظام نوپديد و يكي از مهمترين محورهاي آن يعني ولايت فقيه، كوشش‌هاي بسياري انجام شده است. فزوني دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در علوم سياسي و فضلاي مراكز پژوهشي قم، در پرتو اوضاع سياسي و م چکیده کاملدر پي تأسيس نظام سياسي جديد در ايران، در ميان علاقه‌مندان به مباحث سياسي در زمينه شناخت نظام نوپديد و يكي از مهمترين محورهاي آن يعني ولايت فقيه، كوشش‌هاي بسياري انجام شده است. فزوني دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در علوم سياسي و فضلاي مراكز پژوهشي قم، در پرتو اوضاع سياسي و مناسبات قدرت، در يك و نيم دهه اخير كشور، مشغله‌اي را پديد آورد كه در اين نوشتار از آن با نام «سياست‌نويسي» نام برده شده است. در گزارش توصيفي ـ تحليلي از اين پديده، چند اثر برجسته از سياسي‌نويسان معاصر به اجمال از حيث روش بررسي گرديده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - عقل سرخ و حق سبز انسان‌شناسی اشراقی و حق انسانی
عباس منوچهریمقوله «حقوق بشر» در بر دارنده دو مفهوم محوری «انسان» و «حق» و رابطه بین آنها است. منتهی، این رابطه، متضمن تأملات فلسفی و تئوریک بسیار است. با نگاهی انتقادی به فهم غالب از این رابطه، و مشخصاً به «فردگرائی تملیکی»، این مقاله به فهم متفاوتی از این رابطه می‌پردازد، و با است چکیده کاملمقوله «حقوق بشر» در بر دارنده دو مفهوم محوری «انسان» و «حق» و رابطه بین آنها است. منتهی، این رابطه، متضمن تأملات فلسفی و تئوریک بسیار است. با نگاهی انتقادی به فهم غالب از این رابطه، و مشخصاً به «فردگرائی تملیکی»، این مقاله به فهم متفاوتی از این رابطه می‌پردازد، و با استفاده از دو استعاره «عقل سرخ» و «حق سبز»، مبانی یک نظریه «حداکثری» از حقوق بشر را مطرح میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - اسلام و مدرنيته در انديشة سيد جمال‌الدين اسدآبادي
محمدعلي توانارويارويي و مواجهه اسلام و مدرنيته در انديشه انديشمندان اسلامي اشكال متفاوتي به خود گرفته است. در اين ميان فهم سيد جمال‌الدين اسدآبادي از مدرنيته و اسلام، آغاز راهي است كه تلفيق و سازگاري اين دو عرصه ـ يعني اسلام و مدرنيته ـ را راه‌حل معضل عقب‌ماندگي و مسئله امپرياليسم چکیده کاملرويارويي و مواجهه اسلام و مدرنيته در انديشه انديشمندان اسلامي اشكال متفاوتي به خود گرفته است. در اين ميان فهم سيد جمال‌الدين اسدآبادي از مدرنيته و اسلام، آغاز راهي است كه تلفيق و سازگاري اين دو عرصه ـ يعني اسلام و مدرنيته ـ را راه‌حل معضل عقب‌ماندگي و مسئله امپرياليسم در كشورهاي اسلامي مي‌داند. سيد جمال‌الدين اسدآبادي بر اين اعتقاد بود كه راه برون رفت از واپس‌ماندگي و مقابله با امپرياليسم، باز تفسير آيين اسلامي است كه در درون گفتمان مدرنيته صورت مي‌گيرد. در واقع سيد جمال‌الدين ابتدا ميان مدرنيته و غرب جدايي مي‌افكند و سپس مدرنيته غيرغربي را مي‌جويد. بنابراين، باز تفسير آيين اسلامي در انديشه سيد جمال‌الدين به بازسازي هويتي مدرن، منتها غيرغربي مي‌انجامد. و اين گونه، مدرنيسم اسلامي به مثابه هويتي متمايز و مستقل از هويت غربي، پاسخ سيد جمال‌الدين اسدآبادي به بحران جوامع اسلامي در قرن نوزدهم است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - مطلق‌گرايي و نسبي‌گرايي فمينيستي در ميان زنان شهرنشين ايراني
بهرام نوازنيفمينيسم هر چند كوشش بسياري براي توليد شناخت انجام داده، در تبيين عام‌گرايي يا خاص‌گرايي دچار تشتت آرا شده و بارها تغيير يافته است، ميتوان اشتراك نظر كلي ديدگاه‌هاي فمينيستي را در دو زمينه نظري و موضوعي يافت؛ در نظر از قديم قدرت در ميان زنان و مردان نابرابر تقسيم شده و چکیده کاملفمينيسم هر چند كوشش بسياري براي توليد شناخت انجام داده، در تبيين عام‌گرايي يا خاص‌گرايي دچار تشتت آرا شده و بارها تغيير يافته است، ميتوان اشتراك نظر كلي ديدگاه‌هاي فمينيستي را در دو زمينه نظري و موضوعي يافت؛ در نظر از قديم قدرت در ميان زنان و مردان نابرابر تقسيم شده و اين امر موجب شده تا مردان، اختيار زنان را در دست گيرند و اگر حقوقي هم براي آنان قائل بوده، مبتني بر برداشت‌هاي مردانه بوده است و از نظر موضوعي برداشت مي‌شود كه اين وضعيت در كشورهاي اسلامي و به ويژه در ايران چشمگير است و زنان بايد ترغيب شوند تا سازمان يافته و با نهادهاي بين‌المللي، جنبشي اعتراضي به راه اندازند. يك مطالعه ميداني نشان مي‌دهد غالب زنان ايراني وضعيت ويژه‌اي را دنبال مي‌كنند كه سنخيتي با انواع ديدگاه‌هاي فمينيستي رايج در غرب ندارد. آنها بي‌آنكه سابقه فعاليت سياسي يا اجتماعي گسترده‌اي داشته باشند و بدون تعصب خاصي درباره جنسيت، تنها به پيگيري غيرسازمان يافته مسائل اجتماعي خود علاقه دارند و حداكثر انتظار زنان تحصيل‌كرده شهرنشين، داشتن فرصت شغلي برابر و احراز مشاغل دولتي است. زنان ايراني به مطالعه نشريات بين‌المللي و ارتباط با گروه‌هاي سازمان يافته خارج از مرزها علاقه ندارند. از اين رو ميزان اثرپذيري آنان از آموزه‌هاي فمينيستي خارجي بسيار كم است. وجه مشترك ميان زنان ايراني و جنبش فمينيسم در موضع نقادانه آنان در برابر يک نظام سخت‌گيرانه مردسالارانة سايه افكنده بر زندگي اجتماعي و خصوصي آنهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - علی شريعتی و اليناسيون فرهنگي
امير روشن«اليناسيون» يکي از مباحث کليدي انديشه شريعتي است. او با اين مفهوم، مسائل انسان امروز را تجزيه و تحليل مي‌کند. از نظر وي در «از خودبيگانگي» انسان «ديگري» را «خود» احساس مي‌کند و آگاهي به خويش را از دست مي‌دهد و دچار نوعي «خود آگاهي کاذب» مي‌شود. از خود بيگانگي همان از چکیده کامل«اليناسيون» يکي از مباحث کليدي انديشه شريعتي است. او با اين مفهوم، مسائل انسان امروز را تجزيه و تحليل مي‌کند. از نظر وي در «از خودبيگانگي» انسان «ديگري» را «خود» احساس مي‌کند و آگاهي به خويش را از دست مي‌دهد و دچار نوعي «خود آگاهي کاذب» مي‌شود. از خود بيگانگي همان از دست رفتن «وجود حقيقي و فطري» و «خويشتن اجتماعي» است. او، هر آنچه انسان را از ويژگي‌هاي انساني‌اش ـ که تعريف خاصي از آن دارد ـ دور کند عامل «الينه» کنندگي مي‌داند. از نظر شريعتي عقلانيت ابزاري، بوروکراسي و ماشينيسم انسان را در قرن بيستم از خود بيگانه کرده‌اند و از اين منظر آنها را نقد مي‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - روان‌کاوی و سیاست
محمدرضا تاجيكروانکاوی پسافرویدی، آنچنان که در آموزه‌های لاکان تبلور یافته، تأثیر بسزایی بر تئوری انتقادی معاصر، فمينیسم، نظريه فيلم، پساساخت‌گرایی و مارکسیسم داشته است. این نحله از روان‌کاوی، در واقع، گسستی پسامدرن از آموزه‌های روان‌کاوانه زیگموند فروید است. اين نظريه، تا حدي نيز چکیده کاملروانکاوی پسافرویدی، آنچنان که در آموزه‌های لاکان تبلور یافته، تأثیر بسزایی بر تئوری انتقادی معاصر، فمينیسم، نظريه فيلم، پساساخت‌گرایی و مارکسیسم داشته است. این نحله از روان‌کاوی، در واقع، گسستی پسامدرن از آموزه‌های روان‌کاوانه زیگموند فروید است. اين نظريه، تا حدي نيز، مبتني بر كشفيات انسان‌شناسي ساختاري و زبانشناسي است. يكي از بنيادي‌ترين باورهاي لاكان، به عنوان بارزترين چهره اين مكتب، اين است كه ناخودآگاه، ساختاري نهان و ملفوف دارد كه بسيار شبيه ساختار زبان است. شناخت جهان، ديگران و خود به وسيله زبان تعيين مي‌شود. زبان پيش‌شرط كسب آگاهي فرد از خودش به مثابه يك هستي متمايز است. لاكان، همچنين از منظر روانكاوي، الگويي سه ضلعي از جهان اجتماعي ـ رواني، شامل امر خيالي، امر نمادين و امر واقعي عرضه مي‌كند كه در ساحت انديشه سياسي جديد (پسامدرنيسم، پساساخت‌گرايي، پساماركسيسم و فمينيسم) تأثير ژرف و گسترده‌اي به جا مي‌گذارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - پيوند عرفان و سياست از منظر عزيزالدين نسفي
داود فيرحي مهدي فدائي مهربانيدر بررسي آراء عزيز نسفي يكي از مهمترين موارد بررسي وجوه سياسي در انديشه عرفاني وي است. اين مقاله به بررسي آراء شيخ عزيز نسفي (تولد احتمالي در 596 هـ .ق) يكي از عرفا و فلاسفة قرن هفتم هجري مي‌پردازد كه بسيار بر فكر فلسفي ايران مؤثر بود و به ويژه در تلفيق عرفان و فلسفه چکیده کاملدر بررسي آراء عزيز نسفي يكي از مهمترين موارد بررسي وجوه سياسي در انديشه عرفاني وي است. اين مقاله به بررسي آراء شيخ عزيز نسفي (تولد احتمالي در 596 هـ .ق) يكي از عرفا و فلاسفة قرن هفتم هجري مي‌پردازد كه بسيار بر فكر فلسفي ايران مؤثر بود و به ويژه در تلفيق عرفان و فلسفه در ايران كوشيد. اين مقاله نشان مي‌دهد كه چگونه در ايران تفكر عزيز نسفي منجر به تأسيس انديشة سياسي بر مبناي انديشة عرفاني شد. چنين مي‌نمايد كه اين جريان در ايران تداوم يافت و به جرياني مسلط تبديل شد. انديشة سياسي نسفي را ميتوان انديشة سياسي عرفاني ناميد و بدين ترتيب مقاله حاضر به بررسي وجوه تأثيرپذيري انديشة سياسي ايراني از آراء عرفاني نسفي پيرامون امر سياست مي‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های هگل، مارکس و گرامشی درباره دولت و جامعه مدنی
محمدتقي سبزهايهدف این مقاله بررسی مقایسه‌ای آراي سه تن از نظریه‌پردازان تضادگرا، یعنی هگل، مارکس و گرامشی در باره دولت و جامعه مدنی و مناسبات بین آن دو است. هگل جامعه مدنی را به منزله ترکیبی از سه نظام اقتصادی، حقوقی و انسجامی (پلیس و اصناف) قلمداد می‌کرد که بین خانواده و دولت قرار م چکیده کاملهدف این مقاله بررسی مقایسه‌ای آراي سه تن از نظریه‌پردازان تضادگرا، یعنی هگل، مارکس و گرامشی در باره دولت و جامعه مدنی و مناسبات بین آن دو است. هگل جامعه مدنی را به منزله ترکیبی از سه نظام اقتصادی، حقوقی و انسجامی (پلیس و اصناف) قلمداد می‌کرد که بین خانواده و دولت قرار می‌گیرد و در نهایت، جانشین دولت می‌شود و مارکس از جامعه مدنی به عنوان حوزه کار و زندگی روزمره که حوزه‌ای صرفاً اقتصادی و غیرسیاسی است، نام می‌برد. بر خلاف هگل و مارکس، گرامشی جامعه مدنی را به مثابه فضایی فرهنگی قلمداد میکند. نتیجه این تحلیل نظری ـ تطبیقی نشان می‌دهد هر چند هر سه نظریه‌پرداز تضادی اصول فلسفه هر چند اجتماعی مشترکی را پایه‌های تحلیل خود قرار داده‌اند، نتیجه‌گیری آنها از الگوسازی جامعه با یکدیگر فرق دارد. هگل طرح سه وجهی خانواده ـ جامعه مدنی ـ دولت را جانشین طرح کلاسیک دو وجهی خانواده ـ دولت‌شهر ارسطو نمود. همچنین الگوي مارکسیستی زیربنا (جامعه مدنی) و روبنا (دولت)، در نزد گرامشی به الگوي زیربنا (اقتصاد) و روبنا (جامعه مدنی ـ نهادهای غیردولتی + دولت) تغییر پیدا کرد. دولت گرامشی یک دولت ترکیبی است که از رضایت (سلطه) + زور (قدرت) تشکیل شده است و از این رو، هم زیربنایی است و هم روبنایی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - مباني نظري و عملي انديشه سياسي محمد سعيد رمضان البوطي
اصغر افتخارياگر رويكردهاي اصلي به حوزه دين و عمل اجتماعي را به دو دسته اصلي عرفي‌گرا و شريعت‌گرا تقسيم نماييم، آن گاه ميتوان رمضان البوطي را از جمله انديشمندان بنام اهل سنت در حوزه شريعت‌گرايي و نقد عرفي‌گرايي معرفي كرد. در مقاله حاضر نويسنده با رجوع به منابع و متون منتشر شده به چکیده کاملاگر رويكردهاي اصلي به حوزه دين و عمل اجتماعي را به دو دسته اصلي عرفي‌گرا و شريعت‌گرا تقسيم نماييم، آن گاه ميتوان رمضان البوطي را از جمله انديشمندان بنام اهل سنت در حوزه شريعت‌گرايي و نقد عرفي‌گرايي معرفي كرد. در مقاله حاضر نويسنده با رجوع به منابع و متون منتشر شده به قلم بوطي، به بيان بنيادهاي نظري و عملي انديشه وي ـ كه بر ديني كردن حيات اجتماعي انسان استوار است ـ پرداخته است. در اين باره از اصولي چون عدالت‌خواهي، نفي سكولاريسم، نوگرايي ديني و بازگشت به اسلام اصيل به عنوان اركان نظري؛ و از محافظه كاري، داشتن نگرش معطوف به قدرت، اصلاح‌طلبي و مصلحت‌گرايي به عنوان اصول سياست عملي رمضان البوطي سخن گفته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - خاستگاه جنبش جوانان در ايران
مسعود غفارياين مقاله به دنبال تبيين خاستگاه جنبش جوانان ايران در فاصله زماني 1380ـ1350 است. در اين سه دهه جنبش جوانان يكي از جنبش‌هاي اجتماعي مهم در عرصه سياسي كشور بوده است. براي تبيين خاستگاه اين جنبش دو متغير «شكاف نسلي» و «دموكراسي» بررسي شده و نتايج حاصل نشان مي‌دهد خاستگاه ج چکیده کاملاين مقاله به دنبال تبيين خاستگاه جنبش جوانان ايران در فاصله زماني 1380ـ1350 است. در اين سه دهه جنبش جوانان يكي از جنبش‌هاي اجتماعي مهم در عرصه سياسي كشور بوده است. براي تبيين خاستگاه اين جنبش دو متغير «شكاف نسلي» و «دموكراسي» بررسي شده و نتايج حاصل نشان مي‌دهد خاستگاه جنبش جوانان در ايران تقابل دموكراسي و اقتدارگرايي بوده است نه شكاف نسلي. در تحليل‌هاي اين مقاله علاوه بر آمارهاي رسمي از نتايج برخي نظرسنجي‌ها نيز استفاده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - گفت و گو در دنيای مجازی (تأثیر فناوری‌های ارتباطاتی ـ اطلاعاتی بر گفت و گو میان فرهنگها)
احمد گلمحمديدغدغههای فزاینده و پایدار نسبت به حفظ و ارتقای امکان همزیستی مسالمت‌آمیز و عادلانه در سطوح فروملی، ملی و فراملی، اهمیت گفت و گو را به شکل بی‌سابقه‌ای برجسته کرده است. به همین دلیل، عوامل و زمينه‌هاي مؤثر بر گفت و گو موضوع پژوهش‌ها و بحث‌های گوناگون قرار گرفته است. از ج چکیده کاملدغدغههای فزاینده و پایدار نسبت به حفظ و ارتقای امکان همزیستی مسالمت‌آمیز و عادلانه در سطوح فروملی، ملی و فراملی، اهمیت گفت و گو را به شکل بی‌سابقه‌ای برجسته کرده است. به همین دلیل، عوامل و زمينه‌هاي مؤثر بر گفت و گو موضوع پژوهش‌ها و بحث‌های گوناگون قرار گرفته است. از جمله این دسته عوامل، فناوری‌های ارتباطاتی ـ اطلاعاتی است که عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی را بیش از پیش تحت تأثیر قرار می‌دهد. موضوع بحث این مقاله تأثیر فناوری‌های ارتباطاتی ـ اطلاعاتی بر گفت و گو میان فرهنگها در حوزه عمومی مجازی است. در این چارچوب، استدلال می‌شود که هر چند ارتقای امکان برقراری ارتباط و داد و ستد اطلاعات امکان گفت و گو را ارتقا می‌دهد، محدود و مخدوش کننده آن هم است. محدودیت مورد نظر اساساً از توزیع نابرابر امکان‌های مرتبط با این گونه فناوری‌ها ناشی می‌شود و وضعيت خاص حوزه عمومی مجازی هم گفت و گو میان فرهنگها را مخدوش میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - "آز" و "داد":آسيبشناسي سياسي شهرياري در شاهنامه فردوسي
تقي رستمونديتلاش فردوسي در شاهنامه براي رمزگشايي علل ظهور و سقوط قدرتها در تاريخ سياسي ايران، مبتني بر رويکردي آسیب شناسانه است که در قالب شعر، تجسّم يافته است. وی معیاری برای دوام و ثبات نظامهای سیاسی ارائه كرده است. در این مقاله با توجّه به «منطق عملی» اسپریگنز در شناخت اندیشه سی چکیده کاملتلاش فردوسي در شاهنامه براي رمزگشايي علل ظهور و سقوط قدرتها در تاريخ سياسي ايران، مبتني بر رويکردي آسیب شناسانه است که در قالب شعر، تجسّم يافته است. وی معیاری برای دوام و ثبات نظامهای سیاسی ارائه كرده است. در این مقاله با توجّه به «منطق عملی» اسپریگنز در شناخت اندیشه سیاسی، آرا سیاسی فردوسی بازخوانی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - نسبت خود و قدرت سیاسی در اندیشه سنت آگوستین
محمدعلي توانااعترافات سنت آگوستین، اولین «خودزندگینامه» ادبیات مغرب زمین است. این کتاب منظر اول شخص را به تفکر غرب عرضه داشت. منظر اول شخص، آغازی برای مفهوم «خود» است. شهر خدا نیز تنها اثر آگوستین است که به طور پراکنده فلسفه سیاسی وی را در بردارد. بنابراین منبع مناسبی برای فهم دیدگا چکیده کاملاعترافات سنت آگوستین، اولین «خودزندگینامه» ادبیات مغرب زمین است. این کتاب منظر اول شخص را به تفکر غرب عرضه داشت. منظر اول شخص، آغازی برای مفهوم «خود» است. شهر خدا نیز تنها اثر آگوستین است که به طور پراکنده فلسفه سیاسی وی را در بردارد. بنابراین منبع مناسبی برای فهم دیدگاه وی درباره قدرت سیاسی است. هدف این مقاله آن است که با بهره‌گيري از رهیافت بینامتنی، نسبت «خود» و «قدرت سیاسی» را در اندیشه سنت آگوستین روشن سازد. بدین منظور نگارنده، نخست فرایند شکل‌گیری «خود» در اعترافات را نشان می‌دهد. سپس ریشه‌های هستی شناختی و معرفت شناختی قدرت سیاسی را در شهر خدا نشان می‌دهد و آنگاه مدلل می‌سازد که «خود»، نگرشی ابزارگرایانه به «قدرت سیاسی» دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - دوستي در انديشه سياسي و روان‌درماني
انديشه سياسي، معرفتي هنجاري است که سامان سياسي نيک را به ما نشان مي‌دهد. در تاريخ انديشه، «دوستي» از جمله مقولاتي است که در شکل‌گيري جامعه مطلوب نقش به‌سزايي داشته است. با اين حال، تحولات انديشه سياسي در دوران مدرن، با به حاشيه‌رانده‌شدن «دوستي» همراه بود. اما در دوران چکیده کاملانديشه سياسي، معرفتي هنجاري است که سامان سياسي نيک را به ما نشان مي‌دهد. در تاريخ انديشه، «دوستي» از جمله مقولاتي است که در شکل‌گيري جامعه مطلوب نقش به‌سزايي داشته است. با اين حال، تحولات انديشه سياسي در دوران مدرن، با به حاشيه‌رانده‌شدن «دوستي» همراه بود. اما در دوران معاصر، «دوستي» در چارچوب مقولاتي چون «همبستگي» در انديشه سياسي احيا شده است. بررسي انديشه‌ورزي متفکران معاصر نشان مي‌دهد که در احياي اهميت آن، کمک‌هاي معرفت‌هاي علمي چون روان‌درماني بسيار موثر است. انديشه‌هاي يورگن هابرماس و همچنين نظريه «جامعه سالم» اريک فروم نشان مي‌دهد که بصيرت‌هايي که روان‌درماني در اختيار مي‌نهد تا چه اندازه بر توجه دوباره انديشه سياسي به مقوله «دوستي» تاثيرگذار بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - ایرانشهری در آثار یونانی: با تأکید بر آثار فلسفی سیاسی افلاطون- گزنفون (1)
حاتم قادریايرانيان و يونانيان در راستای گسترش فضاي زندگاني خود، خيلي زود با يكديگر در تماس قرار گرفتند: به رغم غلبه سويه‌هاي سياسي-نظامي، نبايد از سويه‌هاي تأثيرگذاري و تأثيرپذيري سياسي، فلسفي-ديني صرف‌نظر كرد. تا جايي كه به تعامل گسترده ايرانيان و يونانيان دراوان رابطه آنان برمي چکیده کاملايرانيان و يونانيان در راستای گسترش فضاي زندگاني خود، خيلي زود با يكديگر در تماس قرار گرفتند: به رغم غلبه سويه‌هاي سياسي-نظامي، نبايد از سويه‌هاي تأثيرگذاري و تأثيرپذيري سياسي، فلسفي-ديني صرف‌نظر كرد. تا جايي كه به تعامل گسترده ايرانيان و يونانيان دراوان رابطه آنان برمي‌گردد، بايد توجه داشت كه اين بيشتر يونانيان بودند كه از آموزه‌ها و سلوك سياسي، فلسفي-ديني ايرانيان متأثر بودن. در همين راستا اين بخش از مقاله، مهمترين تأملات يونانيان، با تمركز بر آتنيان، بر آموزه‌هاي سياسي، فلسفي-ديني ايرانيان را برجسته مي‌سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - سازوكار‌هاي دگرگوني در روابط ژاپن با جمهوري اسلامي ایران
الهه كولايي ماندانا تيشهياراصل اساسی روابط خارجی ژاپن با همه کشورهای جهان، جدایی مسایل سیاسی از ملاحظات اقتصادی بود. اما تغییر در ماهیت و ساختار قدرت در نظام بین‌الملل، موجب شده این کشور با تجدید نظر در آن، مبنای روابط اقتصادی خود با کشورهای مختلف را بر پایه مناسبات سیاسی بنا نهد. ژاپنی‌ها امروز چکیده کاملاصل اساسی روابط خارجی ژاپن با همه کشورهای جهان، جدایی مسایل سیاسی از ملاحظات اقتصادی بود. اما تغییر در ماهیت و ساختار قدرت در نظام بین‌الملل، موجب شده این کشور با تجدید نظر در آن، مبنای روابط اقتصادی خود با کشورهای مختلف را بر پایه مناسبات سیاسی بنا نهد. ژاپنی‌ها امروز برای تأمین منافع بلند مدت خود، همراهی با روند جهانی حمایت از الگوها و ارزش‌های جهانی شده غربی را ضرورتی انکارناپذیر یافته‌اند. هراس از بر هم خوردن روابط استراتژیک این کشور با ایالات متحده را، می‌توان یکی از مهمترین عوامل تغییر رویکرد ژاپن نسبت به ایران دانست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - ايران و منطقه‌گرايي در آسياي جنوب غربي: راهبردها و راهكارها در سياست خارجي ايران
رضا سيمبرمقاله حاضر ضمن ارائه مدلي نردباني از روند همگرايي منطقه‌اي و تشريح و تبيين مراحل مختلف آن، به تفاوت‌هاي اصلي نو منطقه‌گرايي با منطقه‌گرايي كلاسيك خواهد پرداخت. ايده نوشتار اين است كه با توجه به پنج حالت: فضاي منطقه‌اي، مجموعه منطقه‌اي، جامعه منطقه اي، اجتماع منطقه چکیده کاملمقاله حاضر ضمن ارائه مدلي نردباني از روند همگرايي منطقه‌اي و تشريح و تبيين مراحل مختلف آن، به تفاوت‌هاي اصلي نو منطقه‌گرايي با منطقه‌گرايي كلاسيك خواهد پرداخت. ايده نوشتار اين است كه با توجه به پنج حالت: فضاي منطقه‌اي، مجموعه منطقه‌اي، جامعه منطقه اي، اجتماع منطقه‌اي و مجموعه سياسي نهادينه شده منطقه‌اي؛ منطقه آسياي جنوب غربي با توجه به شرايط فعلي در پلكان دوم يعني مجموعه منطقه‌اي قرار دارد و تأمين صلح منفي و نه صلح مثبت در آن اولويت دارد. اين مقاله راهبردهاي اصلي سياست خارجي ايران را در اين زمينه بررسي مي‌كند تا به راه حل مناسبي دست يابد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - جهانی شدن و هویتِ اقوام ایراني با تأکید بر مؤلفه‌های زبان و آداب و رسوم*
حميد نساجبرخی بر این باورند که با توجه به رشد روزافزون جهاني شدن، هویت‌های خُرد قومی ناگزیر در فرهنگ واحد جهانی مستحیل خواهند شد. اما گروهی دیگر معتقدند که جهانی شدن نه تنها باعث از بین رفتن قومیت‌ها نخواهد شد، بلکه با ابزاری که در اختیار آنها قرار می‌دهد، موجبات رشد خودآگاهی قو چکیده کاملبرخی بر این باورند که با توجه به رشد روزافزون جهاني شدن، هویت‌های خُرد قومی ناگزیر در فرهنگ واحد جهانی مستحیل خواهند شد. اما گروهی دیگر معتقدند که جهانی شدن نه تنها باعث از بین رفتن قومیت‌ها نخواهد شد، بلکه با ابزاری که در اختیار آنها قرار می‌دهد، موجبات رشد خودآگاهی قومی را فراهم كرده، منجر به تقویت جنبش‌های قومی می‌شود؛ لذا برای بررسی تأثیر جهانی شدن بایستی مؤلفه‌های هویت قومی بررسی شود. در این مقاله فرهنگِ هویت‌های قومی بررسی و این فرضیه طرح شده که جهانی شدن در کوتاه مدت، هویت‌های قومی را برجسته می‌سازد و ممکن است به جنبش‌های قومی نیز منجر شود، اما در نهایت به همانندسازی خرده فرهنگها در فرهنگ مسلط منجر خواهد شد؛ این فرآیند همانندسازی با فراز و فرود همراه خواهد بود. فرهنگ‌هاي داراي ويژگي‌هاي ذيل در فرهنگ مسلط ادغام نمي‌شوند: قدرت و حمایت دولتی، وجود میراث غنی مکتوب، پیوستگی با مذهب، عدم انحصار به یک کشور خاص، وجود پتانسیل‌های جهانی. فرهنگ و زبانِ خاص هریک از اقوام ایرانی ـ به جز زبان فارسی ـ این مؤلفه‌ها را ندارند یا در آن ضعیف هستند. افول زبان و آداب و رسوم اقوام، لزوماً به معنای اضمحلال هویت قومی نیست و افراد آن قوم می‌توانند تعاریف جدیدی از هویت قومی خویش بیان کنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - گفتمان هويتي احیاگري اسلامی: تأملي در زمينه‌ها و انديشه‌ها
علي‌اشرف نظريگفتمان «احياگري اسلامي» مبین نخستین و مؤثرترین كنش فكري در يك سده اخير است. توسل به سنت‌هاي دینی و طرح اسلام به‌عنوان ایدئولوژی و به مثابه مدلی از سازماندهی اجتماعی، نقطه محوري تجمع و صف‌آرایی فكري- سياسي انديشه‌پردازان آنان مي‌باشد. آنها در تلاش بر مي‌آيند تا با ایفای چکیده کاملگفتمان «احياگري اسلامي» مبین نخستین و مؤثرترین كنش فكري در يك سده اخير است. توسل به سنت‌هاي دینی و طرح اسلام به‌عنوان ایدئولوژی و به مثابه مدلی از سازماندهی اجتماعی، نقطه محوري تجمع و صف‌آرایی فكري- سياسي انديشه‌پردازان آنان مي‌باشد. آنها در تلاش بر مي‌آيند تا با ایفای نقشي مؤثر، با طرفداری از عقلانیت، عدالت، حریت، مساوات، تحول تدریجی و اصلاح، شورا و حکومت پارلمانی، انطباق سياست با شریعت اسلامی،... گفتمان خویش را وضع و تثبيت نمايند. گفتمان احياگري در عصر مشروطه واجد سه خصیصه اصلی بود كه ساختار اصلي مقاله حاضر را شكل مي‌دهد: بصیرت و آگاهی عميق ديني، «تحدید حدود سلطنت» از طریق «استقرار اساس قویم مشروطیت» با هدف حفظ اسلام، و رویارویی با غرب و محوریت دادن به ارزش‌های اسلامی. نظر به این که فهم این سه خصیصه می‌تواند چارچوب کلی اندیشه احياگري اسلامی را مکشوف نماید در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم. در ادامه جهت تحلیل موردی اندیشه‌های حاملان گفتمان اصلاح، به بررسی يكي از محوری ترین واضعان این گفتمان، «آیت‌الله محمدحسین نائینی» می‌پردازیم. نويسنده در بخش نتيجه‌گيري، تلاش برای تبيين معرفت شناختی پارادایم هویتی اسلام، تبيين گفتمان مترقي اسلام، جست و جوی خستگی ناپذیر برای یافتن نشانه‌ها و دال‌های معنایی گفتمان اسلام حقيقي از لابلای متون اسلامی، و قرار دادن اسلام در متن سنت تاریخی پیشتاز، مترقی و متمدن را از خصیصه‌های بارز گفتمان احياگري اسلامي معرفي مي‌كند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - ایرانشهری در آثار یونانی: با تأکید بر آثار فلسفی سیاسی افلاطون- گزنفون (2)
حاتم قادریايرانيان و يونانيان در راستای گسترش فضاي زندگاني خود، خيلي زود با يكديگر در تماس قرار گرفتند: به رغم غلبه سويه‌هاي سياسي-نظامي، نبايد از سويه‌هاي تأثيرگذاري و تأثيرپذيري سياسي، فلسفي-ديني صرف‌نظر كرد. تا جايي كه به تعامل گسترده ايرانيان و يونانيان دراوان رابطه آنان برمي چکیده کاملايرانيان و يونانيان در راستای گسترش فضاي زندگاني خود، خيلي زود با يكديگر در تماس قرار گرفتند: به رغم غلبه سويه‌هاي سياسي-نظامي، نبايد از سويه‌هاي تأثيرگذاري و تأثيرپذيري سياسي، فلسفي-ديني صرف‌نظر كرد. تا جايي كه به تعامل گسترده ايرانيان و يونانيان دراوان رابطه آنان برمي‌گردد، بايد توجه داشت كه يونانيان بيشتر از آموزه‌ها و سلوك سياسي، فلسفي-ديني ايرانيان متأثر بودند. اين بخش از مقاله، مهمترين تأملات يونانيان، (آتنيان)، بر آموزه‌هاي سياسي، فلسفي-ديني ايرانيان را برجسته مي‌سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - نظريه انتقادي جديد: فراسوي پست مدرنيسم و انديشه پسا انتقادي
جهانگير معيني علمداريدر اين مقاله درباره نظريه انتقادي جديد بحث شده است. اين رويكرد در پاسخ به شبهه هاي پست مدرنيسم بر تفكر انتقادي و به منظور بازگشت به سنت اوليه مكتب فرانكفورت مطرح شده است. هدف اصلي صاحبان اين نظريه، به چالش كشيدن شكاكيت و بدبيني نگرش پسا انتقادي پست مدرنيسم و احياي تفكر چکیده کاملدر اين مقاله درباره نظريه انتقادي جديد بحث شده است. اين رويكرد در پاسخ به شبهه هاي پست مدرنيسم بر تفكر انتقادي و به منظور بازگشت به سنت اوليه مكتب فرانكفورت مطرح شده است. هدف اصلي صاحبان اين نظريه، به چالش كشيدن شكاكيت و بدبيني نگرش پسا انتقادي پست مدرنيسم و احياي تفكر راديكال است. نظريه انقادي جديد، اهميت و ضرورت انطباق با شرايط جديد را تشخيص داده است. اين نظريه مي خواهد به اصول پايبند بماند، بي آنكه ضرورت بازنگري در نظريه هاي مكتب فرانكفورت را نايده بگيرد. اين طرز تلقي، نظريه انتقادي جديد را به سمت دفاع از اصل «تداوم در عين تغيير» سوق داده است. اين ديدگاه از ارائه يك راه حل راديكال براي نقد سرمايه داري متأخر، فراسوي تفكر پسا انتقادي و پست مدرنيسم، دفاع مي كند و در عين حال ملاحظات جديدي را در برنامه خود گنجانده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - نظریه سیاسی پارادایمی
میراث اندیشه سیاسی در دو حوزه تمدنی ایرانی- اسلامی و غرب منبعي غنی از اندیشه هنجاری است که ظرفیت قابل توجهی برای مواجه شدن با معضلات و مسائل پسا استعماری معاصر را دارد. آنچه در این میان اهمیت اساسی دارد، بهره‌گیری درخور از این منابع است. انديشه سياسي قلمرو معرفتي پویایی چکیده کاملمیراث اندیشه سیاسی در دو حوزه تمدنی ایرانی- اسلامی و غرب منبعي غنی از اندیشه هنجاری است که ظرفیت قابل توجهی برای مواجه شدن با معضلات و مسائل پسا استعماری معاصر را دارد. آنچه در این میان اهمیت اساسی دارد، بهره‌گیری درخور از این منابع است. انديشه سياسي قلمرو معرفتي پویایی است كه در بهبود زندگی در جامعه امتداد مي‌یابد. در این مقاله، نظریه پارادایمی به‌عنوان یک نظریه سیاسی برای تبیین اندیشه سیاسی مطرح شده است که مي‌تواند تضمنات عملی اندیشه سیاسی را تسهیل کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - نظریه سیاسی پارادایمی
عباس منوچهریمیراث اندیشه سیاسی در دو حوزه تمدنی ایرانی- اسلامی و غرب منبعي غنی از اندیشه هنجاری است که ظرفیت قابل توجهی برای مواجه شدن با معضلات و مسائل پسا استعماری معاصر را دارد. آنچه در این میان اهمیت اساسی دارد، بهره‌گیری درخور از این منابع است. انديشه سياسي قلمرو معرفتي پویایی چکیده کاملمیراث اندیشه سیاسی در دو حوزه تمدنی ایرانی- اسلامی و غرب منبعي غنی از اندیشه هنجاری است که ظرفیت قابل توجهی برای مواجه شدن با معضلات و مسائل پسا استعماری معاصر را دارد. آنچه در این میان اهمیت اساسی دارد، بهره‌گیری درخور از این منابع است. انديشه سياسي قلمرو معرفتي پویایی است كه در بهبود زندگی در جامعه امتداد مي‌یابد. در این مقاله، نظریه پارادایمی به‌عنوان یک نظریه سیاسی برای تبیین اندیشه سیاسی مطرح شده است که مي‌تواند تضمنات عملی اندیشه سیاسی را تسهیل کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - سياست و اگزيستانسياليسم: بررسي رويكرد هانا آرنت به مفهوم «عمل»
مصطفي يونسي علي تدينرادهانا آرنت به عنوان متفكر سياسي تأثيرگذار قرن بيستم در آثار مهم خود تلاش مي‌كند تا اصلي‌ترين مسائل سياسي و اجتماعي انسان عصر را بررسي كند. او در بررسي پديده‌هايي چون خشونت، ترور، جنگ و تماميت‌خواهي، به «عمل» كه تعريفي خاص نيز از آن دارد، توجهي ويژه داشته و گويا آن را راه چکیده کاملهانا آرنت به عنوان متفكر سياسي تأثيرگذار قرن بيستم در آثار مهم خود تلاش مي‌كند تا اصلي‌ترين مسائل سياسي و اجتماعي انسان عصر را بررسي كند. او در بررسي پديده‌هايي چون خشونت، ترور، جنگ و تماميت‌خواهي، به «عمل» كه تعريفي خاص نيز از آن دارد، توجهي ويژه داشته و گويا آن را راه عبور از مشكلات مي‌داند. وي در رويكردي اگزيستانسياليستي، «عمل» را راه درمان بحران‌هاي پيش روي انسان معاصر مي‌داند. «عمل» در انديشه آرنت پيوند‌دهنده سياست و اگزيستانسياليسم است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - جهانی‌شدن و حاکمیت فراوستفالیا با تأکید بر ایستارهای جمهوری اسلامی ایران
شهروز ابراهيميتعامل حاکمیت ملی با حاکمیت فراملی در بستر جهانی‌شدن، موضوع بررسی اين نوشتار است. این بررسی نشان می‌دهد که جهانی‌شدن به خودی خود حاکمیت را با تحدید مواجه نمی‌سازد. بلکه حاکمیت‌ها ضمن نگهداشت هویت ملی، یک هویت جهانی هم پیدا کرده و این دو در کنار هم می‌توانند همزیستی داشته چکیده کاملتعامل حاکمیت ملی با حاکمیت فراملی در بستر جهانی‌شدن، موضوع بررسی اين نوشتار است. این بررسی نشان می‌دهد که جهانی‌شدن به خودی خود حاکمیت را با تحدید مواجه نمی‌سازد. بلکه حاکمیت‌ها ضمن نگهداشت هویت ملی، یک هویت جهانی هم پیدا کرده و این دو در کنار هم می‌توانند همزیستی داشته باشند. جهانی‌شدن صرفاً از بالا نيست بلکه با شکل جدیدی از جهانی‌شدن تحت عنوان «جهانی‌شدن از پایین» هم مواجه هستیم که فشارهای «جهانی‌شدن از بالا» را تعدیل می‌سازد. نگاه تعاملی از سوی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از فشارهای حاکمیت جهانی در جهت سلبی کاسته و به‌طور متقابل و اثباتی بر پویش‌های حاکمیت فراملی تأثیرگذار باشد که نمونه آن رویکرد «گفتگوی تمدنهای» و «دیپلماسی عمومی» است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی مقایسه‌ای چارچوب‌های تحلیلی و روش‌شناختي مطالعات نفت وسیاست
سعید میرترابیاین مقاله بر آن است تا با رویکردی مقایسه‌ای نشان دهد که ادبیات دولت رانتیر در خلال حدود چهار دهه اخیر خلاف تصور رایج، نه به لحاظ محتوی و نه از نظر روش مطالعات، وضعیتي یکدست نداشته و فراز ونشیب‌های بسیاری را طی کرده است. این مطالعات را از نظر چارچوب‌های تحلیلی وروشي، به چکیده کاملاین مقاله بر آن است تا با رویکردی مقایسه‌ای نشان دهد که ادبیات دولت رانتیر در خلال حدود چهار دهه اخیر خلاف تصور رایج، نه به لحاظ محتوی و نه از نظر روش مطالعات، وضعیتي یکدست نداشته و فراز ونشیب‌های بسیاری را طی کرده است. این مطالعات را از نظر چارچوب‌های تحلیلی وروشي، به دو دسته متمایز از هم تقسیم کرده‌ايم. نسل اول این مطالعات از دهه 1970 آغاز شد اما ناکامی تحلیل‌های رانتیری در توضیح شرایط کشورهای نفت‌خیز و تبیین آثار کاهش شدید درآمدهای نفت در دهه 1980، انتقادهایی جدی را بر انگیخت. نقدهایی که در ارتباط با موج نخست این مطالعات مطرح شد، زمینه بازنگری‌های اساسی را در روش مطالعات و شیوه مفهوم‌سازی رانت‌های خارجی و سنجش آنها فراهم کرد. در نتیجه به تدریج موج دومی از این دست مطالعات بویژه از دهه 1990 شکل گرفت که می‌توان آن را نوعی تجدیدنظرطلبی در مطالعات دولت رانتیر در نظر گرفت. این رویکرد بتدریج متغیرهای تازه‌ای در مطالعات وارد کرد و به پیشینه تاریخی کشورهای نفت‌خیز و زمان ورود درآمدهای نفت(با توجه به مراحل مختلف شکل گیری دولت و رژیم حاکم) توجه بیشتری نشان داد. همچنین با پرهیز از نگاه ساختاری به رانت‌های نفتی، بر رابطه دو سویه میان این گونه رانت‌ها و شرایط اجتماعی، سیاسی کشورهای نفت‌خیز تأکید کرد. شماری از هواداران این رویکرد جدید نیز معیارهای تازه‌ای برای سنجش آثار درآمدهای نفتی پیشنهاد کردند. این رویکرد جدید، امکان ارائه تحلیل‌هایی پیچیده‌تر را بویژه در حوزه‌های ثبات سیاسی و گذار دموکراتیک در کشورهای نفت‌خیز فراهم کرد؛ تحلیل‌هایی که تجربه‌های متفاوت دولت‌های متکی به صدور نفت را در این حوزه‌ها بهتر توضیح می‌دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - مبانی وجودی آرمان‌گرایی سیاسی در فلسفه اسلامی (با تأکید بر حکمت‌الاشراق سهروردی)
احمد بستانیاین مقاله به بحث از نسبت وجودشناسی و اندیشه سیاسی در نگرش فلاسفه و حکمای مسلمان، به‌ویژه در ایران، اختصاص دارد. در نظامهای فلسفی قدیم وجودشناسی از اهمیت کانونی برخوردار بود و تمامی مباحث فکری، از جمله اندیشه سیاسی را از خود متأثر می ساخت. فلسفه سیاسی اسلامی نگرشی است آ چکیده کاملاین مقاله به بحث از نسبت وجودشناسی و اندیشه سیاسی در نگرش فلاسفه و حکمای مسلمان، به‌ویژه در ایران، اختصاص دارد. در نظامهای فلسفی قدیم وجودشناسی از اهمیت کانونی برخوردار بود و تمامی مباحث فکری، از جمله اندیشه سیاسی را از خود متأثر می ساخت. فلسفه سیاسی اسلامی نگرشی است آرمان گرا که واقعیت سیاسی موجود را نفی می کند و افقی نوین می گشاید. این سیاست آرمانی اما پشتوانه در وجودشناسی حکمای اسلامی دارد و از همین روی فهم مبانی فلسفه سیاسی اسلامی بدون مطالعه موشکافانه مبانی وجودشناسانه و کیهان شناسانه فلسفه اسلامی میسر نخواهد شد. در بحث حاضر این نکته به‌ویژه از این جهت اهمیت اساسی دارد که فلاسفه مسلمان معتقد بودند نظام سیاسی مطلوب باید از نظم کیهانی حاکم بر عالم هستی دقیقاً الگوبرداری شود. بدین‌سان هرگونه انسجام یا خلل در نگرش وجودی و کیهانی می تواند تاثیری مثبت یا منفی بر آرمان گرایی سیاسی داشته باشد. در این میان شهاب‌الدین سهروردی با طرح «حکمت نوری» و تدوین نظام نوینی در کیهان‌شناسی توانست افق های جدیدی در فلسفه سیاسی آرمانی بگشاید. این مقاله علاوه بر بحث از مبانی آرمان‌گرایی در فلسفه اسلامی به‌طور خاص مورد حکمت‌الاشراق را نیز بررسی خواهد کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - وضع معرفتی فلسفه سیاسی
مرتضی بحرانیمیتوان در پاسخ به این پرسش که جایگاه دانشی به نام فلسفه سیاسی در میان سایر دانش‌های انسانی کجاست، دوره‌هاي مختلفی را شناسایی کرد: در اندیشه سنتی که نگاهی هنجاری و فضیلت‌محور به انسان و جامعه دارد، فلسفه سیاسی که پیوند عمیقی با اخلاق دارد ذیل حکمت عملی قرار می‌گیرد و از چکیده کاملمیتوان در پاسخ به این پرسش که جایگاه دانشی به نام فلسفه سیاسی در میان سایر دانش‌های انسانی کجاست، دوره‌هاي مختلفی را شناسایی کرد: در اندیشه سنتی که نگاهی هنجاری و فضیلت‌محور به انسان و جامعه دارد، فلسفه سیاسی که پیوند عمیقی با اخلاق دارد ذیل حکمت عملی قرار می‌گیرد و از سوی دیگر، گزاره‌های معرفتی خود را جهان‌شمول معرفی میکند. در دوران مدرن از یکسو هنجاری بودن فلسفه سیاسی مورد تشکیک قرار گرفت و از سوی دیگر موضوع فلسفه سیاسی تا حد زیادی به امور ممکن و در دسترس از جمله قدرت و امنیت تقلیل یافت. در دوران معاصر، و به‌دنبال تجزيه «علمي» دانش‌ها، تلاش‌های زیادی شد تا از موجودیت این معرفت در مقابل حملات پوزیتویستی دفاع به‌عمل آید؛ در نتیجه فلسفه سیاسی دست از بسیاری از مدعیات هنجاری و جهان‌شمول خود برداشت در دوران معاصر فلسفه سیاسی برای ادامه حیات و اثبات موجودیت و فایده‌مندی خود، بطور جدی به تأمل در باب خاستگاه و جایگاه خود پرداخته است، درست به همان سان که طی چرخش زبانی، زبان همزمان، ابژه و سوژه واقع شد؛ اين امر توانست فلسفه سياسي را اعتباري ديگر ببخشد. در نهایت اینکه «امر سیاسی» به مثابه مقوله‌ای بس مهم می‌تواند در تبیین جایگاه کنونی فلسفه سیاسی و تفسیر معنا و مقصود آن کارگر و حائز اهمیت باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - «مطلق خاص» در اندیشۀ رورتی
محمدرضا تاجيكآماج رویکرد انتقادی رورتی عمدتاً معرفت‌شناسی غربی و در متن و بطن آن، نظریۀ معرفتی بازنمایی است. رورتی با منظر و نظری پراگماتیستی در پی یافتن توجیه و توضیحی برای نگرش اخلاقی و سیاسی غرب امروز است. این منظر و نظر رورتی، سخت وام‌دار آموزه‌های زبان‌شناختی و رویکردهای توصیفی چکیده کاملآماج رویکرد انتقادی رورتی عمدتاً معرفت‌شناسی غربی و در متن و بطن آن، نظریۀ معرفتی بازنمایی است. رورتی با منظر و نظری پراگماتیستی در پی یافتن توجیه و توضیحی برای نگرش اخلاقی و سیاسی غرب امروز است. این منظر و نظر رورتی، سخت وام‌دار آموزه‌های زبان‌شناختی و رویکردهای توصیفی در شکل‌گیری درک آدمی از امور است. اما، آیا رورتی می‌تواند در این فضای نظری از آفات فراتئوری‌ها، از یک سو، و نگاه‌های هنجاری در عرصۀ علوم، از سوی دیگر، پرهیز کند؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - آنتیگونه سوفوکلس و دموکراسی آتنی
مصطفي يونسي شروین مقیمی زنجانیموضوع این مقاله یافتن نسبت دلالت‌های سیاسی تراژدی آنتیگونه با دموکراسی آتنی است. رهیافتی که در رسیدن به این مقصود مورد نظر است، رهیافت ساختاری است. یکی از مؤلفه‌های اصلی در رهیافت ساختاری، کشف تقابل‌های دوتایی در درون اثر است تا از این رهگذر به کشف تقابل‌ها در حیاتي سیا چکیده کاملموضوع این مقاله یافتن نسبت دلالت‌های سیاسی تراژدی آنتیگونه با دموکراسی آتنی است. رهیافتی که در رسیدن به این مقصود مورد نظر است، رهیافت ساختاری است. یکی از مؤلفه‌های اصلی در رهیافت ساختاری، کشف تقابل‌های دوتایی در درون اثر است تا از این رهگذر به کشف تقابل‌ها در حیاتي سیاسی‌ـ اجتماعی رهنمون شویم که به یک معنا بستر خلق اثر را تشکیل می‌دهد. تقابلی که از حیث اندیشه سیاسی در محور تراژدی آنتیگونه برجسته می‌شود، و شبکه‌ای از تقابل‌ها، گرد آن شکل می‌گیرند، تقابل میان «خانواده» و ارزش‌های آن، و «سامان سیاسی» و مناسبات شهروندی است. کریستیان مایر، ژان پیر ورنان، چارلزسگال، و حتی مایکل زلناک همگی بر اهمیت اساسی این تقابل، در کانون تراژدی آنتیگونه، صحه نهاده‌اند. تقابل خانواده/پولیس از منظر اندیشه سیاسی واجد کمال اهمیت است، چرا که از حیث خاستگاه تاریخی بسط و تحول مقوله پولیس در یونان باستان، چنین تقابلی نشانگر گسست از جهان «موکینایی» و گذار به عصر مناسبات شهروندی است. همین تقابل است که زمینه را برای برخورد «قوانین نانوشته الهی» و «قوانین مدون انسانی» آماده میکند. تقابلی که شالوده اساسی این مقاله را تشکیل می‌دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - دولت مدرن، ارتش ملی و نظام وظیفه
وحید سینائیارتشهای ملی و نظام وظیفه از جمله نهادهایی هستند که به دنبال ایجاد دولت‌ـ ملت شکل گرفتند. زیرا دعوی سلطه انحصاری دولت بر قوه قهریه و انحصار کاربرد مشروع زور در چارچوب یک قلمرو مشخص مستلزم تشکیل نهادهای نظامی مدرن یعنی ارتش ملی و نظام وظیفه بود. این پیوند از طریق بنیآنها چکیده کاملارتشهای ملی و نظام وظیفه از جمله نهادهایی هستند که به دنبال ایجاد دولت‌ـ ملت شکل گرفتند. زیرا دعوی سلطه انحصاری دولت بر قوه قهریه و انحصار کاربرد مشروع زور در چارچوب یک قلمرو مشخص مستلزم تشکیل نهادهای نظامی مدرن یعنی ارتش ملی و نظام وظیفه بود. این پیوند از طریق بنیآنهای حقوقی‌ـ نظری این دولت؛ حاکمیت ملی و ناسیونالیسم برقرار شد. در این چارچوب ملت به حوزه تأمین منابع انسانی پیرامونی سازمان‌های نظامی دولت تبدیل و با برقراری نظام وظیفه عمومی ارتش‌های ملی تشکیل شدند. این ارتش‌ها به نوبه خود به تحکیم و تثبیت دولت مدرن کمک کردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی سریال‌های تلویزیونی تاریخی درجه الف در سه دهه پس از انقلاب اسلامی ایران)
منصور ساعیهدف اصلی مقاله حاضر بررسی «میزان و چگونگی بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در سریال‌های درجه الف تاریخی تلویزیون در سه دهه بُعد از انقلاب اسلامی(1388ـ 1359)» است. در این مقاله 15 سریال تاریخیِ الف و پرمخاطب تولید و پخش‌شده از شبکه یک و دو در سه دهه بعد از انقلا چکیده کاملهدف اصلی مقاله حاضر بررسی «میزان و چگونگی بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در سریال‌های درجه الف تاریخی تلویزیون در سه دهه بُعد از انقلاب اسلامی(1388ـ 1359)» است. در این مقاله 15 سریال تاریخیِ الف و پرمخاطب تولید و پخش‌شده از شبکه یک و دو در سه دهه بعد از انقلاب (از هر دهه 5 سریال) انتخاب و مورد تحلیل قرار می‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد که تحت تأثیر سیاست‌های فرهنگی و رسانه‌ای تلویزیون، بازنمایی هویت ملی ساختی ایدئولوژیک پیدا کرده است. ساخت زبانی و تصویری تلویزیون در روایت و بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی مبتنی بر انگاره‌سازی منفی از گذشته تاریخی و میراث سیاسی ایرانیان و کم‌توجهی به نمادهای ملی مانند پرچم و سرود ملی و جهت‌گیری و شخصیت‌پردازی مثبت نسبت به شخصیت‌های تاریخی دارای پایگاه مذهبی بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - سیکل تجاری سیاسی: استدلال‌‌هایی سیاسی برای بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی
عباس حاتمیمرور ادبیات موجود نشان می‌دهد اقتصاددانان تا قبل از دهه 1970 عموماً بر عوامل اقتصادی به‌عنوان علت وقوع بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی تأکید می‌کردند. اما از دهه 1970 به این سو اقتصاددانان سیاسی سر برآوردند که عامل وقوع این بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی را به عوامل غیراقتصادی نسبت می‌دا چکیده کاملمرور ادبیات موجود نشان می‌دهد اقتصاددانان تا قبل از دهه 1970 عموماً بر عوامل اقتصادی به‌عنوان علت وقوع بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی تأکید می‌کردند. اما از دهه 1970 به این سو اقتصاددانان سیاسی سر برآوردند که عامل وقوع این بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی را به عوامل غیراقتصادی نسبت می‌دادند. این دسته از اقتصاددانان سیاسی تلاش کردند با ارائه نظریههایی مانند سیکل تجاری سیاسی، عوامل غیراقتصادی یا به‌عبارتی دقیق‌تر عوامل سیاسی را شناسایی نمایند که عامل بی‌ثباتی در اقتصاد کلان بودند. به همین منظور آنها سیکل‌‌های تجاری سیاسی فرصت‌طلبانه و سیکل‌‌های تجاری سیاسی حزبی را ارائه نمودند که اولی انتخابات و دومی جابه‌جایی احزاب در قدرت را عامل بی‌ثباتی‌‌های اقتصادی می‌دانست. این مقاله در تداوم ادبیات مزبور بر گونههای دوگانه سیکل‌‌های تجاری سیاسی متمرکز شده، تلاش میکند اولاً نشان دهد چگونه و براساس چه سازوکاری عوامل سیاسی باعث بی‌ثباتی در اقتصاد کلان می‌شوند. ثانیاً استدلال میکند سیکل‌‌های تجاری سیاسی را باید به علت تأکید بر عوامل سیاسی در توضیح فرایند‌های اقتصادی، مصداق بارزی از بازگشت دوباره سیاست به اقتصاد دانست که در حدود دو قرن اید‌ه‌ای منسوخ‌شده در نظر گرفته می‌شد. ثالثاً نشان می‌دهد که این بازگشت از یکسو نقدی اساسی بر داعیه اقتصاددانان جریان غالب در اقتصاد است که از دیرباز اصرار بر جدایی اقتصاد از سیاست دارند و از دیگر سو بر اهمیتی تأکید می‌گذارد که مطالعات میان رشته‌ای در دهه‌‌های اخیر پیدا کرده‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - تاريخنگاري، ايدئولوژي‌پردازي و ضرورت توليد انديشه بومي: آينده انديشه سياسي غرب در ايران
علي‌اشرف نظريغالب آثاري كه در حوزه انديشه سياسي غرب در ايران نگاشته شده‌اند، در ميانه دو رويكرد تاريخ‌نگارانه و ايدئولوژيپردازانه قرار مي‌گيرند. منظور از رويكرد تاريخ‌نگارانه، رويكردي است كه با محور قرار دادن و شرح و بسط مقوّمات تاريخي شكل‌گيري يك انديشه و حواشي وقايع‌نگارانه آن، چکیده کاملغالب آثاري كه در حوزه انديشه سياسي غرب در ايران نگاشته شده‌اند، در ميانه دو رويكرد تاريخ‌نگارانه و ايدئولوژيپردازانه قرار مي‌گيرند. منظور از رويكرد تاريخ‌نگارانه، رويكردي است كه با محور قرار دادن و شرح و بسط مقوّمات تاريخي شكل‌گيري يك انديشه و حواشي وقايع‌نگارانه آن، از پرداختن به بعد ماهوي بحث يعني تحليل، نقد و ارزيابي انديشه سياسي غرب باز مي‌ماند. در اين راستا، تاريخ‌نگار انديشه سياسي راوي سخنان و نقل‌قول‌هايي است كه با محور قرار دادن بيوگرافي انديشمندان، تقويم روزشمار حوادث زندگي وي و تمركز بر گردآوري داده‌ها، كمتر از منطق تحليلي و نقادانه در نوشتار خود بهره مي‌گيرد. سنخ دوم نوشتارهاي موجود در حوزه انديشه سياسي غرب، واجد خصائلي است كه بيشتر آنها را در زمره آثار ايدئولوژيپردازانه قرار مي‌دهد. اين دسته از آثار با محور قرار دادن انديشه‌اي خاص به ارائه رويكردي بسيط، جهت‌دار و تجهيزي از آن مي‌پردازند. نويسندگان اين قسم آثار در حوزه انديشه سياسي، بدون توجه به ضرورت‌هاي تبييني و تحليلي بحث در صدد القاي ايدئولوژي خاصي بر مي‌آيند. در اين مقاله ضمن بررسي مباني، مؤلفه‌ها و پيامدهاي اين دو ديدگاه در آثار موجود پيرامون انديشه سياسي غرب در ايران، تلاش مي‌شود ضرورت پرداختن به انديشه سياسي از چشم‌انداز جامعه‌شناسي انديشه مورد توجه قرار گيرد. جامعه‌شناسي انديشه با نگاهي عميق و همه‌جانبه در صدد فهم دقيق ابعاد تاريخي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و ايدئولوژيك انديشه سياسي و مهم‌تر از همه نگرش بازتابي از آن برمي‌آيد. از آن جايي كه در نگرش بازتابي به فهم و نقادي برآمده از اقتضائات زمينه‌اي، ماهيت سوبژكتيو شناخت، و برساخته‌‌هاي فرهنگي- هويتي جايگاه والايي داده مي‌شود، مي‌تواند بيش از هر الگوي ديگري ما را در رهايي از چرخه تقليد و تكرار، و توليد انديشه بومي ياري دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - اثرگذاری تکنولوژی بر دموکراسی: دموکراسی تکنولوژیکی
سیدهدایت سجادیدو دیدگاه کلی در باب اثر گذاری تکنولوژی بر دموکراسی وجود دارد: دیدگاه نخست، تکنولوژی و یا مصادیقی از آن را برای دموکراسی تهدیدآمیز مي‌داند و دیدگاه دوم، آن را زمینه و بستر مناسب‌تری برای دموکراسی تلقی میکند. هدف از این نوشتار، بررسی پیامد‌های اثر تکنولوژی بر دموکراسی ا چکیده کاملدو دیدگاه کلی در باب اثر گذاری تکنولوژی بر دموکراسی وجود دارد: دیدگاه نخست، تکنولوژی و یا مصادیقی از آن را برای دموکراسی تهدیدآمیز مي‌داند و دیدگاه دوم، آن را زمینه و بستر مناسب‌تری برای دموکراسی تلقی میکند. هدف از این نوشتار، بررسی پیامد‌های اثر تکنولوژی بر دموکراسی است. در اين نوشتار، اثرگذاری تکنولوژی، با نگرشی تکنولوژیستی و فرهنگی، بر چهار مؤلفه مقّوم مفهوم دموکراسی به مثابه روش حکومت يعني رویه تصمیم‌گیری، آدمیان به مثابه عناصر تصمیم‌گیرنده، جامعه دربردارنده افراد، و مفهوم تعیّن سرنوشت بررسي شده و استدلال می‌شود که در عصر تکنولوژیکی نوین، تکنولوژی به بخش جدایی‌ناپذیری از قوام مفهوم دموکراسی بدل شده است؛ به گونه‌ای که طرح برساخته «دموکراسی تکنولوژیکی» را ایجاب می‌نماید. این مفهوم، پرسش از تهدیدآمیز يا سودمندبودن تکنولوژی برای دموکراسی را تحت الشعاع قرار می‌دهد؛ بر اين مبنا، طرح پرسش فوق هنگامی ارزشمند است که در جهت سازگار نمودن بيشتر تکنولوژی با دموکراسی باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - جامعة هماهنگ و همگن چین؛ نگرشی تحلیلی انتقادی
حسین جمالیچین کنونی چنان در مسیر تحوّل و دگرگونی قرار دارد که توجّه ناظران و پژوهشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. یکی از تحوّلات دهة اخیر چین، جهت گیری رهبران و نظام این کشور برای ساختن جامعة هماهنگ و همگن است؛ جامعه ای که دربردارندة انسجام و همبستگی بيشتر اعضای جامعه انسانی چکیده کاملچین کنونی چنان در مسیر تحوّل و دگرگونی قرار دارد که توجّه ناظران و پژوهشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. یکی از تحوّلات دهة اخیر چین، جهت گیری رهبران و نظام این کشور برای ساختن جامعة هماهنگ و همگن است؛ جامعه ای که دربردارندة انسجام و همبستگی بيشتر اعضای جامعه انسانی و متضمّن هماهنگی بيشتر با طبیعت است. تحلیل چنین جامعه ای، بر اساس اهداف توسعه، نظریه های گذار به دموکراسی، سازش مدرنیسم، سوسیالیسم و سنّت، روند اتوپیا گرایی و ایدئولوژی پردازی و کارکردهای نظام سیاسی، می‌تواند تا حدود زیادی، وجوهِ پیچیدة آن را بازنمایاند. ایدة اصلی مقاله این است که رویة پراگماتیستی رهبران چین امروز، بیش از سایر عوامل، در طرح و پیشبرد جامعة هماهنگ و همگن نقش داشته و چگونگی تأثیر دیگر عوامل، اتّفاقاً در کنش و واکنش با آن، قابل ارزیابی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - نظریه استیلا در اندیشه سیاسی ابو يعلي بن فرّاء
مهدي فدائي مهربانيابن فراء حنبلي از فقهاي بزرگ اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري است كه نقش مهمي در گسترش مكتب فقهي حنبلي داشته است. آنچه از او به جاي مانده او را يك متشرع سني مذهب متعصب نشان مي‌دهد. ابن فراء در الاحكام السلطانيه كه كتابي فقهي‌ـ سياسي به شمار مي‌رود، مي‌كوشد تا به تو چکیده کاملابن فراء حنبلي از فقهاي بزرگ اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري است كه نقش مهمي در گسترش مكتب فقهي حنبلي داشته است. آنچه از او به جاي مانده او را يك متشرع سني مذهب متعصب نشان مي‌دهد. ابن فراء در الاحكام السلطانيه كه كتابي فقهي‌ـ سياسي به شمار مي‌رود، مي‌كوشد تا به توجيه فقهي نظرية استيلاء در سياست بپردازد و در اين راه از هيچ كوششي فروگذار نمي‌كند. به راستي او را ميتوان يكي از مهمترين انديشمندان نظرية تغلب و استيلا در ميان اهل سنت دانست. با اين حال هيچ نگاشته‌اي از وي به فارسي ترجمه نشده و كار مستقلي نيز در مورد او وجود ندارد. مقاله حاضر مي‌كوشد با بررسي وجوه مختلف تفكرات ابن فراء، تصويري اجمالي از انديشه سياسي وي ارائه دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - نظرية عدالت سياسي جان رالز: راه حلي براي معماي دو وجهي آزادی و برابري
محمدعلي توانایافتن راه حلی برای رفع تناقض میان آزادی و برابري، از مسائل اساسي، پيچيده و بغرنج فلسفة سیاسی معاصر است. متفکرين سنت‌هاي فکري مختلف، از ليبرال تا چندفرهنگ‌گرا، تلاش نموده‌اند به نحوي این معضل را حل نمایند. يکي از برجسته‌ترين راه حل‌هاي مدرن براي مسئله آزادی و برابري، نظ چکیده کاملیافتن راه حلی برای رفع تناقض میان آزادی و برابري، از مسائل اساسي، پيچيده و بغرنج فلسفة سیاسی معاصر است. متفکرين سنت‌هاي فکري مختلف، از ليبرال تا چندفرهنگ‌گرا، تلاش نموده‌اند به نحوي این معضل را حل نمایند. يکي از برجسته‌ترين راه حل‌هاي مدرن براي مسئله آزادی و برابري، نظرية عدالت سياسي جان رالز است. رالز تلاش مي‌کند درون چارچوب فکري ليبرال اين مسئله را حل نمايد. مقاله حاضر ضمن بررسي راه حل رالز براي مسئله آزادی و برابري بر آن است كه از منظر انتقادي نقاط قوت و كاستي‌هاي آن را نشان مي‌دهد. چارچوب نظري مقاله حاضر، الگوي تحليلي اصل موضوعي و روش تحقيق نیز تحليل محتواي کیفی است. بر همين اساس با تحليل محتواي نوشتارهاي اصلي رالز ابتدا تلاش مي‌شود مباني و اصول نظريه رالز آشکار گردد، سپس سازگاري و ناسازگاري اين اصول و مباني با نتايج آن سنجيده مي‌شود و در نهايت بسندگي يا نابسندگي اين نظريه براي حل مسئله آزادی و برابري بررسي مي‌گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - بررسی آراء فلسفی‌ـ سیاسی عادل ضاهر
فریبرز محرمخانیعادل ضاهر یکی از متفکران برجستة عرب و از نام‌هاي ناآشنا در ايران است. او مانند سایر فیلسوفان مدرن عقل را بر هر منبع دیگری مقدم می‌انگارد ضاهر با تقسیم عقل به دو بخش نظری و عملی کار آن را علاوه بر تعیین ابزار، تعیین غایات نیز مي‌داند. به عبارت دیگر وی هم به عقلانیت معطوف چکیده کاملعادل ضاهر یکی از متفکران برجستة عرب و از نام‌هاي ناآشنا در ايران است. او مانند سایر فیلسوفان مدرن عقل را بر هر منبع دیگری مقدم می‌انگارد ضاهر با تقسیم عقل به دو بخش نظری و عملی کار آن را علاوه بر تعیین ابزار، تعیین غایات نیز مي‌داند. به عبارت دیگر وی هم به عقلانیت معطوف به هدف و هم به عقلانیت معطوف به ارزش اعتقاد دارد. از ویژگی‌های مهم این اندیشمند آن است که وی تفکر فلسفی را جدا از اجتماع انسانی و به عنوان یک حرفه تلقی نمی‌کند. بلکه برای آن رسالت نقد و تغییر حیات جمعی قائل است. او معتقد است اگر هسته اصلی دین به‌درستی درک شود، صحّت عقیده کسانی که به رابطة ضروری و منطقی میان دین و حیات دنیا باور دارند مشخص مي‌گردد. در این مقاله بر اساس روش متاتئوری چارچوب‌های اصلی تفکر این نویسنده لبنانی مورد بررسی قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - ابعاد سیاسی جهانی شدن و قومیت در ایران (بر اساس مطالعة میدانی دانشجویان منتخب از چهار قوم ایرانی کرد، بلوچ، عرب و آذری)
علی امیدی فاطمه رضایییکی از ویژگی‌های دنیای امروز، پدیدة جهانی شدن است. از سوی دیگر، قومیت نیز تحت شرایطی یکی از علل تنش‌های سیاسی عصر حاضر محسوب می‌شود. در ارتباط با تأثیر پدیده جهانی شدن بر مسئله قومیت، نظریات مختلفی ارائه شده است. برخی بر این باورند که با توجه به رشد روزافزون این پدیده، چکیده کاملیکی از ویژگی‌های دنیای امروز، پدیدة جهانی شدن است. از سوی دیگر، قومیت نیز تحت شرایطی یکی از علل تنش‌های سیاسی عصر حاضر محسوب می‌شود. در ارتباط با تأثیر پدیده جهانی شدن بر مسئله قومیت، نظریات مختلفی ارائه شده است. برخی بر این باورند که با توجه به رشد روزافزون این پدیده، هویت‌های خُرد قومی ناگزیر در فرهنگ مسلط ملی و این فرهنگ نیز به نوبة خود در فرهنگ مسلط جهانی استحاله خواهند يافت. اما گروهی دیگر معتقدند که جهانی شدن موجبات رشد خودآگاهی قومی را فراهم آورده و منجر به سیاسی شدن این موضوع می‌شود. جمع‌بندی دیدگاه‌های مختلف گواه بر این است که هویت قومی یک برساختة اجتماعی است که سیاسی شدن آن بستگی به عوامل داخلی و بین‌المللی دارد و وضعیت آن، از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. در این مقاله با استفاده از پرسش‌نامه و مطالعة میدانی، ابعاد سیاسی و اجتماعی چهار قوم ایرانی کرد، بلوچ، آذری و عرب مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجة کلی حاصل از مطالعة میدانی حاضر که صرفاً دیدگاه دانشجویان منتخب اقوام مزبور را نشان می‌دهد، این است که جهانی شدن در ابعاد فرهنگی تا حدودی سبب به حاشیه راندن تعصبات و شاخصه‌های فرهنگی، غیر از زبان، در ميان اقوام مورد بررسی گردیده است؛ اما از جهت سیاسی منجر به افزایش آگاهی و افزايش مطالبات آنها از دولت مرکزی شده و از این رو، توجه مقتضی دولت جهت مدیریت این مطالبات را لازم مي‌سازد. در اين جهت، اشاعة دموکراتیزاسیون، فرصت برابر برای مشارکت سیاسی و اقتصادی، کاهش شکاف مرکز-پیرامون از طریق بودجه‌ریزی منصفانه و جهاد ملی برای محرومیت‌زدایی و اشتغال‌زایی از جمله راه‌کارهای مناسب محسوب می‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - حکومت‌مندی در تاریخ فلسفه سیاسی
روح الله اسلامی فاطمه ذوالفقاریاناین مقاله با مبنا قرار دادن فناوري، یعنی عرصه اندیشه عملی و توانایی ناخودآگاهی، بدیهی و حضوری انسان سعی می کند، سه گونه از حکومت‌مندی در سیر فلسفه سیاسی را ترسیم كند. حکومت مندی تنظیم رفتار جمعی انسان‌ها به شیوه مطلوب در امر سیاسی و کاهش احتمال مخاطرات آن و افزایش احتما چکیده کاملاین مقاله با مبنا قرار دادن فناوري، یعنی عرصه اندیشه عملی و توانایی ناخودآگاهی، بدیهی و حضوری انسان سعی می کند، سه گونه از حکومت‌مندی در سیر فلسفه سیاسی را ترسیم كند. حکومت مندی تنظیم رفتار جمعی انسان‌ها به شیوه مطلوب در امر سیاسی و کاهش احتمال مخاطرات آن و افزایش احتمال سود، لذت و شادی است. بر این اساس سه نوع آرمانی پدیدار آگاهی سیاسی یعنی متافیزیک، فیزیک و اطلاعات سه عصر را شکل می دهند. این مقاله سیر اندیشه ای و عملی به صورت وجه منفی و مثبت سیاست را بررسی کرده و با عرضه بحران‌ها و گذرها نظريه شانس را معرفی می کند. اینکه انواع گوناگون حکومت مندی کدام‌اند؟ آیا هیچ قانون خاصی در حکومت مندی ها به لحاظ تاریخ فلسفه سیاسی وجود دارد؟ تبلور حکومت مندی در سه عصر آگاهی بشر به چه نحوی است؟ سؤال‌هایی هستند که در این مقاله بررسی می‌شوند، تا حکومت مندی از سازة منفی در عصر اطلاعات به تمام حوزة اندیشه سیاسی بسط پیدا کند و در قالب یک نظريه بی‌طرفانه خود را نمایان سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - تفسیر دین و تأثیر آن بر مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی محمد مجتهد شبستری و محمد تقی مصباح یزدی
امیر روشن محسن شفیعی سیف آبادیپس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، متخصصان و عالمان حوزه دین و سیاست با مسائل جدید علمی، آراء سیاسی تازه و روش های نوینِ تفسیرِ متون دینی روبرو شدند. در این میان، محمدتقي مصباح یزدی و محمد مجتهد شبستری با استفاده از روش های سنتی یا هرمنوتیکی به سراغ متون دینی رفتند. آنها چکیده کاملپس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، متخصصان و عالمان حوزه دین و سیاست با مسائل جدید علمی، آراء سیاسی تازه و روش های نوینِ تفسیرِ متون دینی روبرو شدند. در این میان، محمدتقي مصباح یزدی و محمد مجتهد شبستری با استفاده از روش های سنتی یا هرمنوتیکی به سراغ متون دینی رفتند. آنها با بهره‌گیری از روش های مختلف و قصد و نیت متفاوت، دو گونه فهم و تفسیر از متون دینی و مقولاتی چون آزادی عرضه مي‌كنند. نگارندگان در این مقاله با بهره‌گیری از روش هرمنوتیک قصدگرای کوئنتین اسکینر و پرداختن به نیت و انگیزه این دو شخصیت سیاسی-مذهبی، به علت اصلی اختلاف آنها در تفسیر متون دینی و تأثیر این برداشت و تفسیر بر مقوله آزادی در آراء سياسي آنها می‌پردازند. مجتهد شبستری با اتخاذ روش تفسیری و هرمنوتیکی و با قصد حفظ ایمان و انسانیت مؤمنان و تغيير وضع موجود، دین را به گونه اي تفسیر مي‌كند كه قابليت پذیرش آزادی و شرایط سیاسی-اجتماعی باز توأم با مدارا و تساهل را داشته باشد. مصباح یزدی نیز با تأکید بر روش سنتی و فقه محور، به قصد حفظ جايگاه دين در حوزه مسائل سياسي و اجتماعي و با توجه به اینکه معتقد است دین برنامه جامع و کاملی برای تمام امور دنیوی و اخروی انسان دارد، آزادی انسان را محدود و آن را وسیله‌ای برای رسیدن به هدف‌های متعالی‌تری که دین تعیین کرده است می‌داند و اوضاع سیاسی-اجتماعی ليبرال را نفی می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - تکثرگرایی ارزشی و آزادی در اندیشه آیزایا برلین
یاشار جیرانییکی از بزرگترین مدعاهای اندیشه لیبرال در نیمه دوم قرن بیستم به این نکته بر می‌گردد که می‌توان لیبرالیسم را به مثابه یک دستگاه هنجاری، با ارجاع به مفهوم تکثرگرایی ارزشی توجیه کرد. اولین اندیشمندی که این ادعا را در قالب اندیشه‌ای نظام‌مند عرضه كرد سر آیزایا برلین فیلسوف س چکیده کاملیکی از بزرگترین مدعاهای اندیشه لیبرال در نیمه دوم قرن بیستم به این نکته بر می‌گردد که می‌توان لیبرالیسم را به مثابه یک دستگاه هنجاری، با ارجاع به مفهوم تکثرگرایی ارزشی توجیه کرد. اولین اندیشمندی که این ادعا را در قالب اندیشه‌ای نظام‌مند عرضه كرد سر آیزایا برلین فیلسوف سیاسی انگلیسی بود. برلین با تعریف لیبرالیسم به عنوان مکتبی که آزادی منفی را در رأس سلسله مراتب ارزشی می‌نشاند، استدلال میکند که می‌توان لیبرالیسم را به طور منطقی از مبانی تکثرگرایی ارزشی استنتاج کرد. برلین سعی میکند به سه شیوه، یعنی محوریت انتخاب، ضدیت با آرمان‌شهر، و وجود ارزش‌های جهان‌شمول، استلزام منطقی میان تکثرگرایی ارزشی و ارجحیت آزادی منفی را اثبات کند. همه این شیوه‌ها از اثبات این استلزام باز خواهند ماند. در پایان نیز سعی شده است به طوری ایجابی و با اتکا به خصیصه عقلانیت ستیزی و الگوهای تصمیم‌گیری در تکثرگرایی ارزشی، امکان استنتاج هرگونه ارجحیت ارزشی از تکثرگرایی مورد بحث قرار بگیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - سرشت امر سياسي در شهر خداي آگوستين
شروین مقیمی زنجانیاین مقاله می‌کوشد تا با بررسی فقراتی اساسی و مهم از رساله شهر خدا اثر سنت آگوستین، متأله برجسته مسیحی، پرتویی بر تضمنات سیاسی آن بیفکند. در اینجا با توجه به رأی پیتر بورنل، که در مقاله‌ای با عنوان «جایگاه سیاست در شهر خدای آگوستین» به نگارش درآمده است، نشان خواهیم داد ک چکیده کاملاین مقاله می‌کوشد تا با بررسی فقراتی اساسی و مهم از رساله شهر خدا اثر سنت آگوستین، متأله برجسته مسیحی، پرتویی بر تضمنات سیاسی آن بیفکند. در اینجا با توجه به رأی پیتر بورنل، که در مقاله‌ای با عنوان «جایگاه سیاست در شهر خدای آگوستین» به نگارش درآمده است، نشان خواهیم داد که در الهیات آگوستین، جایی برای بحث از «سیاست» به مثابه موضوعی مستقل وجود ندارد. سیاست در نظر وی، امری سلبی و ملازم با سرشت عدمی و اینجهانی وضعيت پساهبوط است و در بهترین حالت می‌تواند نمودی از حفظ امنیت و آرامش در این سرای فانی، به عنوان منزلگاهی برای زائران «شهر خدا» باشد. آگوستین انسان را موجودی بالطبع «اجتماعی» می‌داند، اما این اجتماعی‌بودن به زعم وی، در اثر «سیاسی‌شدن» وی که به ضرورت شرایط پساهبوط بر او رخ نموده است، مخدوش گشته است. بنابراین، آگوستین با اعراض کامل از سنت فلسفه سیاسی یونانی، و با نفی مناسبات مدنی، اینجایی و اکنونی، شهر خدای خود را در ساحتی غیرجسمانی ترسیم میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - بحران دولت- ملت و آيندة احتمالي آن
ایوب امیرکواسمیتحولات موجود حاکی از آن است که دولت- ملت توجیه‌پذیری عملکرد خود را از دست مي‌دهد؛ زيرا چنانچه وظايف اساسي اين قبيل دولت‌ها، حفظ ايدئولوژي، اقتصاد، فرهنگ و... در سطح ملي باشد؛ امروزه، چنين كاركرد‌هايي با فرايند بحران مواجه شده است و دولت‌هاي ملي نمي‌توانند سياست‌هاي دلخو چکیده کاملتحولات موجود حاکی از آن است که دولت- ملت توجیه‌پذیری عملکرد خود را از دست مي‌دهد؛ زيرا چنانچه وظايف اساسي اين قبيل دولت‌ها، حفظ ايدئولوژي، اقتصاد، فرهنگ و... در سطح ملي باشد؛ امروزه، چنين كاركرد‌هايي با فرايند بحران مواجه شده است و دولت‌هاي ملي نمي‌توانند سياست‌هاي دلخواه خود را در عرصه‌هاي ملي كاملاً اعمال نمايند. با اين وجود در رويكرد كاركردگرايي، ماندگاري نهادها، منوط به كاركرد آنها است. بنابراين، پس از اين، بقاء نهاد دولت- ملت، نامفهوم خواهد شد. هدف اساسي اين مقاله، بيان آيندة احتمالي دولت‌هاي ملي و جانشين آنها است. نگارنده براي تبيين اين موضوع از روش استدلالي بهره مي‌گيرد. نتايج اين مقاله شامل دو نکتۀ مهم است: تكوين دولت‌هاي ايالتي و شكل‌گيري نظام سياسي جهاني بر مبناي دموكراسي. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - عناصر و روندهای مؤثر بر نظام بین‌الملل
رضا سیمبر ارسلان قربانی شیخنشینمقالة حاضر تصویری از رهیافت‌های گوناگون فکری در روابط بین‌الملل معاصر را که در صدد بررسی ساختارهای نظم و ترسیم افق آینده هستند، ارائه و سپس آنها را ارزیابی و تحلیل خواهد نمود. پرسش بنیادین مقاله، این است که امروزه در سیاست جهانی چگونه نظامی حاکم است و چگونه نظمی آن را چکیده کاملمقالة حاضر تصویری از رهیافت‌های گوناگون فکری در روابط بین‌الملل معاصر را که در صدد بررسی ساختارهای نظم و ترسیم افق آینده هستند، ارائه و سپس آنها را ارزیابی و تحلیل خواهد نمود. پرسش بنیادین مقاله، این است که امروزه در سیاست جهانی چگونه نظامی حاکم است و چگونه نظمی آن را به پیش می‌برد؟ کدام‌یك از گزینه‌های مطرح از جمله لیبرالیسم، نظام تک‌قطبی، ایدة برخورد تمدنها، جهاد در مقابل نظام نو استعماری غرب و یا نظام آنارشی‌گونه به بهترین وجه می‌تواند ترسیم کنندة چشم‌انداز نظام سیاست جهانی در آینده باشد؟ آیا هر کدام از این موارد به تنهایی می‌توانند سرنوشت فعلی ساختار جهانی را رقم بزنند یا اينكه هر کدام از آنها قسمتی از پارادایم نظام معاصر جهانی محسوب می‌شوند که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر مي‌توانند پاسخگوی سؤال‌های مربوط باشند. ایدة نوشتار حاضر این است که هر بحثی راجع به نظم جهانی باید دربرگیرندة چهار وجه گوناگون باشد: موازنة نظامی و سیاسی قدرت، تقویت نهادهای بین‌المللی و پیدایش حاکمیت جهانی، تأكيد بر ارزش‌های مشترک فکری انسانی در سطح جهانی و تبیین و تعیین ساختار اقتصاد سیاسی جهانی درباره تولید، مالیه و توزیع. با توضیح این موارد مقایسه مختصری از نظم فعلی در مقابل نظم‌های گذشته در ساختار نظام جهانی صورت مي‌گيرد و در نهایت توصیه‌هایی نیز برای پیشبرد نظم آینده جهانی ارائه می‌گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - زمینه‌های دروننظری و بروننظری تحول در نظريه‌هاي منطقه‌گرايي
الهه كولايي بهاره سازمنددر دو دهه اخير منطقه‌گرايي نوين به يكي از اصلي‌ترين موضوعات خاص رشته‌هاي علوم اجتماعي، سياست مقايسه‌اي، اقتصاد بين‌الملل، روابط بين‌الملل و اقتصاد سياسي بين‌المللي تبديل شده است. در تعريف مفهوم منطقه‌گرايي بين پژوهشگران حوزههاي مطالعات منطقه‌اي و روابط بين‌الملل اتفا چکیده کاملدر دو دهه اخير منطقه‌گرايي نوين به يكي از اصلي‌ترين موضوعات خاص رشته‌هاي علوم اجتماعي، سياست مقايسه‌اي، اقتصاد بين‌الملل، روابط بين‌الملل و اقتصاد سياسي بين‌المللي تبديل شده است. در تعريف مفهوم منطقه‌گرايي بين پژوهشگران حوزههاي مطالعات منطقه‌اي و روابط بين‌الملل اتفاق نظر وجود ندارد. گاه همگرايي در سياست بين‌الملل با منطقه‌گرايي یکسان برآورد شده است. در رويكردي ديگر، منطقه‌گرايي گاه فرا ملي‌گرايي يا گرايش‌هاي بين حكومتي برآورد مي‌شود که به گسترش چشمگیر همكاري‌هاي اقتصادي و سياسي در ميان دولت‌ها و ساير كنشگران در مناطق جغرافيايي خاص اشاره دارد. يكي از علل عرضه رويكردهاي مختلف نسبت به موضوع منطقه‌گرايي و حتي بيان تعاريف متفاوت درمورد آن، مباني فرانظري رويكردها و نظريه‌هاي مختلف است. سؤال اصلي اين مقاله اين است كه عوامل تأثيرگذار در تغيير و حتي تحول نظريه‌هاي منطقه‌گرايي كدام هستند؟ هدف اصلي نگارش این مقاله، پاسخ به این سؤال و بيان نگاه جامع نظري به تحول در نظریه‌های منطقه‌گرايي است. فرضيه نویسندگان اين است كه هم عوامل درون‌نظري و هم عوامل برون‌نظري موجب تحول در این نظريه‌ها شده‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - نسبت مبادی سمبولیستی و تفکر آرمان‌شهری در شعر نیما یوشیج
عباس منوچهریدرک خاص نیما از شعر و جایگاه شاعر، متضمن نوعی دلالت هنجاری است که به ترسیم نوعی وضعیت آرمان‌شهری در شعر او منجر می شود. بر مبنای دیدگاه این مقاله، نیما نیز همانند سمبولیست های اروپایی با تأکید بر مرجعیت «تخیل» در شعر، میان شعر و حقیقت و به دنبال آن جایگاه شاعری و مقام ر چکیده کاملدرک خاص نیما از شعر و جایگاه شاعر، متضمن نوعی دلالت هنجاری است که به ترسیم نوعی وضعیت آرمان‌شهری در شعر او منجر می شود. بر مبنای دیدگاه این مقاله، نیما نیز همانند سمبولیست های اروپایی با تأکید بر مرجعیت «تخیل» در شعر، میان شعر و حقیقت و به دنبال آن جایگاه شاعری و مقام رازبینی و رازگویی قرابت و یکسانی ایجاد می کند. چنین قرابتی که با خود نفی وضعیت نابسامان موجود و ترسیم و القاي جهان آرمانی را به دنبال دارد، همسویی فراوانی با مفهوم ایدئولوژی در اندیشه سیاسی پیدا میکند. بدین‌گونه، درک خاص نیما از شاعری به آن نوع از تفکر آرمان‌شهری در شعر او منجر می شود که می‌تواند به عنوان بارزترین جلوه تفکر اجتماعی در اشعار او شناخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - سهروردی و اندیشه سیاسی ایرانشهری
احمد بستانیدر اندیشة سياسي ایرانشهری شاه سایه خداوند بر زمین است و حضور شاه عادل و فرهمند در رأس حکومت موجب خرمی و آبادانی کشور و سعادت و نیکبختی نفوس مردم خواهد شد. فردوسی در شاهنامه کوشيد اندیشه شاه آرمانی را بازسازی کند و متناسب با شرایط زمان خود جلوه‌اي «حماسی» بدان ببخشد؛ اما چکیده کاملدر اندیشة سياسي ایرانشهری شاه سایه خداوند بر زمین است و حضور شاه عادل و فرهمند در رأس حکومت موجب خرمی و آبادانی کشور و سعادت و نیکبختی نفوس مردم خواهد شد. فردوسی در شاهنامه کوشيد اندیشه شاه آرمانی را بازسازی کند و متناسب با شرایط زمان خود جلوه‌اي «حماسی» بدان ببخشد؛ اما شهاب‌الدین سهروردی در قرن ششم دریافتی دیگر از همین نظام اندیشه سیاسی عرضه کرد که از آن به «قرائت عرفانی-اشراقی» از اندیشة سیاسی ایرانشهری تعبیر کرده ایم. شیخ اشراق در آثارش از مؤلفه ها و مفردات اندیشه ایرانشهری، که به طور کامل در شاهنامه گردآوری شده بودند، برمبنای نظام فلسفی اشراقی خود قرائتی نوین عرضه کرد. در این قرائت جدید «عالم خیال» به مثابة یکی از مهم ترین ابتکارات سهروردی، نقشی اساسی دارد. کارنامة شاهان آرمانی چون فریدون و کیخسرو، که در روایت‌های کهن جنبة اسطوره ای یا حماسی داشتند، در قرائت سهروردی جنبة عرفانی می یابند و مفاهیمی چون سیمرغ، جام جهان-بین، کوه قاف و مانند آن، همگی در نظام فکری اشراقی معنا و مفهوم جدیدی به خود می گیرند. مقالة حاضر به ابتکارات سهروردی در حوزة اندیشه سیاسی ایرانشهری مي‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
67 - مدرنیته و تکوین نظریة سیاسی مدرن
سید رضا شاكريارزشمندي نظريه سياسي مدرن در اصالت درونی و کاربردهای بیرونی آن است؛ اما سؤال این است که این نظریه چگونه تکوین یافت؟ این مقاله در پاسخ به این پرسش، این فرضیه را مطرح میکند که مدرنیته به پیدایش و آشکار شدن نیروهایی انجامید که آن نیروها مبانی و کاربردهای نظریه سیاسی را از چکیده کاملارزشمندي نظريه سياسي مدرن در اصالت درونی و کاربردهای بیرونی آن است؛ اما سؤال این است که این نظریه چگونه تکوین یافت؟ این مقاله در پاسخ به این پرسش، این فرضیه را مطرح میکند که مدرنیته به پیدایش و آشکار شدن نیروهایی انجامید که آن نیروها مبانی و کاربردهای نظریه سیاسی را از بنیاد دگرگون کردند. تفکر علمی به عنوان عامل زمینه‌اي و سیاست جدید (مشخصاً دولت مدرن) در پی فروپاشی قرون وسطی (به عنوان عامل درونی)، دو نیروی اصلی در تکوین نظریه سیاسی مدرن بودند. اندیشة علمی جدید با دگرگونی در مفهوم طبیعت و سیاست با تمرکز بر قدرت و گسست از اندیشة مدینة فاضله، زمینه‌های تحول نظریه سیاسی را ایجاد کرد. نظریه سیاسی مدرن در پی این وضعيت، چونان چارچوبی مرجع و کارآمد در توصیف زندگی سیاسی و عرضه راهكارهایی برای حل مشکلات سیاست پدیدار شد. این مقاله با تفکیک مفهومی نظریه سیاسی قدیم و نظریه سیاسی مدرن در یک جایگاه تاریخی نشان می‌دهد که چگونه در فضای مدرنیته، نظریه سیاسی مدرن با گسست از جهان قدیم شکل گرفت، هویت یافت و کاربردهای جدید خود را در فهم مسائل و حل مشکلات نشان داد. نتیجه حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که کفایت و کارآیی نظریه سیاسی مدرن در نوع تلازم و تناسب میان مبانی فکری و ارزش‌های بنیادین آن و نیز کاربردهای عملی آن در عرصة زندگی سیاسی و اجتماعی است؛ وظیفه‌اي که در نظریه سیاسی در عصرجهانی شدن با آسیب و تردید مواجه شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - اقتصاد قانون اساسی و انصاف
ابوالفضل پاسبانی صومعهمقاله حاضر که با رویکرد میان رشته‌ای و با استفاده از روش تحلیلی سامان یافته است، به دنبال بررسی میزان امکان‌پذیری اعمال مسئله انصاف در نظریه اقتصاد قانون اساسی است. عمده‌ترین نتیجه حاصل این است که با وجود قابلیت‌ها و راهگشایی‌های خوب نظریه اقتصاد قانون اساسی، در توانایی چکیده کاملمقاله حاضر که با رویکرد میان رشته‌ای و با استفاده از روش تحلیلی سامان یافته است، به دنبال بررسی میزان امکان‌پذیری اعمال مسئله انصاف در نظریه اقتصاد قانون اساسی است. عمده‌ترین نتیجه حاصل این است که با وجود قابلیت‌ها و راهگشایی‌های خوب نظریه اقتصاد قانون اساسی، در توانایی‌های آن غلو شده و به بیان آمارتیا سن نوعی نهادگرایی استعلایی را به نمایش گذارده است. با این وجود، عنایت به نقش نهادهای غیررسمی مي‌تواند كمك كند كه قواعد بازی و قوانین اساسی به شکلی بهتر تدوین و اجرا شوند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - جهاني‌شدن، جنبش‌هاي اجتماعي و دموكراسي در ايران
علي‌اصغر قاسمي سیانیطي چند دهة اخير، جهان دستخوش تحولات فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي گسترده‌اي شده است. بسياري از صاحب‌نظران بر اين عقيده‌اند كه متناسب با تغييراتي كه در حوزههاي مختلف زيست بشري به وجود آمده، اتخاذ چشم‌انداز گسترده‌تري براي مطالعة فرهنگ و سياست ضرورت يافته است؛ برهمين چکیده کاملطي چند دهة اخير، جهان دستخوش تحولات فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي گسترده‌اي شده است. بسياري از صاحب‌نظران بر اين عقيده‌اند كه متناسب با تغييراتي كه در حوزههاي مختلف زيست بشري به وجود آمده، اتخاذ چشم‌انداز گسترده‌تري براي مطالعة فرهنگ و سياست ضرورت يافته است؛ برهمين اساس در جامعه‌شناسي سياسي جديد، جهاني‌شدن به يكي از مفاهيم و متغيرهاي مهم در تبيين تحولات سياسي و اجتماعي مبدل شده است. از طرف ديگر جنبش‌هاي اجتماعي از جمله پديده‌هايي هستند كه در دوران جديد رشد و گسترش زيادي پيدا كرده‌اند، به نحوي كه امروزه از اين جنبش‌ها به عنوان موتور محرك تحولات عصر جديد ياد مي‌شود. طي دو دهة اخير، همزمان با گسترش ابعاد و شاخص‌هاي جهاني‌شدن در همه نقاط دنيا و از جمله در ايران، جنبش‌هاي اجتماعي در ايران نيز رشد و گسترش زيادي پيدا كرده‌اند. نتايج پژوهش‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد فرايند جهاني‌شدن، بر جنبش‌هاي اجتماعي ايران مؤثر بوده و يكي از مهمترين اين تأثيرها، تقويت پيوند اين جنبش‌ها با يكديگر بوده است. اين مقاله درصدد پاسخگويي به اين سؤال است كه جنبش‌هاي اجتماعي ايران در عصر جهاني‌شدن حول چه محوري، با يكديگر پيوند خورده‌اند؟ بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد دموکراسی‌خواهي مركز ثقل مطالبات جنبش‌هاي اجتماعي ايران و حلقة پيوند متقابل آن بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - «نخبگان قدرت در شهر تهران »؛ نقش تصميم‌گيران در مسائل اجتماعي
ياسر جلالي رحمت‌الله صديق سروستانيدر اين مقاله با استفاده از تئوري نخبگان قدرت و با رويكردي نهادي، گروه قدرت در شهر تهران مطالعه شده است. سؤال اصلي اين است كه آيا اداره‌كنندگان سازمان‌هاي مهم شهر، يك گروه نخبه قدرت را تشكيل مي‌دهند؟ و آيا ميتوان مدعي شد كه اين گروه به‌طور متشكل بر مسائل اجتماعي شهر تأث چکیده کاملدر اين مقاله با استفاده از تئوري نخبگان قدرت و با رويكردي نهادي، گروه قدرت در شهر تهران مطالعه شده است. سؤال اصلي اين است كه آيا اداره‌كنندگان سازمان‌هاي مهم شهر، يك گروه نخبه قدرت را تشكيل مي‌دهند؟ و آيا ميتوان مدعي شد كه اين گروه به‌طور متشكل بر مسائل اجتماعي شهر تأثيرگذار است؟ اين پژوهش براي مطالعه قدرتمندان، بر سازمان‌هاي دولتي اداره‌كنندة شهر متمركز مي‌شود و سران اين سازمان‌ها را به‌عنوان نخبة قدرت در نظر مي‌گيرد. روش انجام تحقيق عبارت از مطالعه اسناد و مدارك و مصاحبه با افراد مورد نظر است. مطالعه عملكرد، تصميم‌گيري‌ها و روابط افراد، در نظر گرفتن چند حادثة خاص و نيز جمع‌آوري اطلاعات حول مشخصات اجتماعي افراد، مجموع داده‌هاي ما را تشكيل مي‌دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - جهانی‌شدن و چالش مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران
حسن آبنیکیچالش از مفاهيم اساسي و كليدي در علوم سياسی- اجتماعي به شمار مي‌رود و تمامی دولت‌ها به گونه‌ای با آن مواجه می‌شوند. دولت‌ها مجبورند برای تبدیل نشدن چالش به بحران، استراتژی‌های مختلفی را در معرض آزمون قرار دهند؛ چرا که عدم شناخت چالش می‌تواند دولت را با مشکلات نهادی و غیر چکیده کاملچالش از مفاهيم اساسي و كليدي در علوم سياسی- اجتماعي به شمار مي‌رود و تمامی دولت‌ها به گونه‌ای با آن مواجه می‌شوند. دولت‌ها مجبورند برای تبدیل نشدن چالش به بحران، استراتژی‌های مختلفی را در معرض آزمون قرار دهند؛ چرا که عدم شناخت چالش می‌تواند دولت را با مشکلات نهادی و غیرنهادی مختلف مواجه و مشروعیت و کارآمدی آن را دچار نوسان و گاه با بحران روبه‌رو كند. در این مقاله با استفاده از رويكرد نهادگرايي تأثیر چالش‌زای جهانی‌شدن بر کارآمدی دولت جمهوری اسلامی ایران با توجه به چالش مشارکت سیاسی، مطالعه و نشان داده شده که جهانی‌شدن چگونه ممکن است باعث چالش مشارکت سیاسی در دولت جمهوری اسلامی ایران شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
72 - مجلس شورای اسلامی و سیاست‌گذاری در ایران (1359-1387)
وحید سینائی سمیه زمانیاین مقاله با استفاده از نظریة ساختار- کارگزار و روش تحلیل ساختارهای قانونی و مطالعة کنش های کارگزاران با طراحی و کاربست یک مدل مفهومی- نظری به بررسی عوامل مؤثر بر نقش مجلس شورای اسلامی در فرایند سیاست گذاری در ایران و میزان اثرگذاری آن در این فرایند می‌پردازد. در چارچوب چکیده کاملاین مقاله با استفاده از نظریة ساختار- کارگزار و روش تحلیل ساختارهای قانونی و مطالعة کنش های کارگزاران با طراحی و کاربست یک مدل مفهومی- نظری به بررسی عوامل مؤثر بر نقش مجلس شورای اسلامی در فرایند سیاست گذاری در ایران و میزان اثرگذاری آن در این فرایند می‌پردازد. در چارچوب نظریة ساختار- کارگزار، نقش مجلس در سیاست گذاری متأثر از دسته ای از ساختارها و كنشگران است. ساختارها شامل اختيارات و صلاحيّت های مجلس، سازمان دروني مجلس، چگونگی توزيع قدرت در نظام سیاسی و ساخت های بيرون از مجلس اما مؤثر بر آن و كنشگران شامل رئيس مجلس، رئيس قوة مجريه، نمايندگان و گروه هاي نفوذ هستند. داده های موجود و گردآوری شده و کاربست آنها در چارچوب نظریة ساختار و کارگزار و مدل مفهومی مقاله نشان می دهد مجلس در فرایند سیاست‌گذاری ایران تعیین کننده نيست، اما اثرگذار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
73 - عصبیت ابن‌خلدون و سرمایة اجتماعی؛ تحلیلی بر ثبات سیاسی
علی‌اکبر اسدی کویجی ابوالفضل شکوریبحث در باب ثبات سياسی و نظم اجتماعی و بالعکس انحطاط و زوال، يکی از بحث‌های محوری در انديشة سياسی و اجتماعی است. سده‌ها قبل، یکی از اندیشمندان اسلامی، ابن‌خلدون با رويکردی نوين، با نظریه‌پردازی در حيطة مفهوم عصبيت، به کالبدشکافی نظم و ثبات سياسی پرداخته و مفهوم‌سازی جدید چکیده کاملبحث در باب ثبات سياسی و نظم اجتماعی و بالعکس انحطاط و زوال، يکی از بحث‌های محوری در انديشة سياسی و اجتماعی است. سده‌ها قبل، یکی از اندیشمندان اسلامی، ابن‌خلدون با رويکردی نوين، با نظریه‌پردازی در حيطة مفهوم عصبيت، به کالبدشکافی نظم و ثبات سياسی پرداخته و مفهوم‌سازی جدیدی در حیطة آن صورت داده است. امروزه نیز تحليل نظم و ثبات سياسی- اجتماعی حول مفهوم سرماية اجتماعی، نگرشی خاص را ميان پژوهشگران گسترش داده و نظریه‌پردازی‌های مختلفی را مترتب شده است. هدف مقالة حاضر، تبيين ضرورت بازنگري و شناخت انديشة متفكر بزرگ اسلامي، ابن‌خلدون و كاربردهاي كنوني آن است؛ زيرا عقيده بر اين است كه بسياري از جنبه‌هاي انديشة او همراه با اصلاح و جرح و تعديل، قابل انطباق و بهره‌گيري براي شرايط اجتماعي نوين است و به نظر مي‌رسد رسيدن به اين خواسته از راه مطالعة تطبيقي ميان جنبه‌اي از انديشة او و يكي از مفاهيم عصر جديد به عنوان راه حل بسياري از معضلات، امكان‌پذير باشد. هدف اين است كه با تحليل محتواي انديشة ابن‌خلدون در باب عصبيت و مقايسة آن با مفهوم سرماية اجتماعي، پرتويي نو بر انديشة او به منظور قابل فهم ساختن هر چه بيشتر آن براي مردمان اين روزگار و حل معضلات جوامع كنوني تابانده شود. يافته‌ها و نتايج مقاله نشان مي‌دهد كه انديشة اجتماعي- سياسي ابن‌خلدون مي‌تواند در پرتو مفاهيم مدرن بازخواني شده و امكانات نظري- تحليلي مناسبي براي تبيين سرمايه‌هاي اجتماعي به دست دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
74 - سیاست جهانی‌شده؛ ساخت‌یابی مجدد سامان سیاسی در منظومة دولت بین‌المللی شده
رضا رحمتي علي کريمي ملهدولت شکل گرفته در فضای مسلط نظام وستفالیایی، که در آن دولت قدرت فائقه داشت، در مواجهه با جهانی‌شدن و همچنین در قالب برداشت نظریة پست مدرنیسم دچار تحول و در برخی موارد از جمله گزاره های شهروندی و حقوق بین الملل مجبور به واگذاری قدرت خود شده است. جهانی‌شدن فرایندی است که چکیده کاملدولت شکل گرفته در فضای مسلط نظام وستفالیایی، که در آن دولت قدرت فائقه داشت، در مواجهه با جهانی‌شدن و همچنین در قالب برداشت نظریة پست مدرنیسم دچار تحول و در برخی موارد از جمله گزاره های شهروندی و حقوق بین الملل مجبور به واگذاری قدرت خود شده است. جهانی‌شدن فرایندی است که سیاست را جهانی کرده و به شبکه ای شدن در دهکده ای جهانی و شکل‌گیری حوزة عمومی جدیدی انجامیده است که شهروندان آن فارغ از دخالت قدرتی که انحصار مشروع کاربرد زور را داشته باشد با هم در تعامل هستند. نظریة پست‌مدرنیسم نیز که به دولت به عنوان یکی از بازیگران حوزة تعریف شدة روابط بین الملل می نگرد و تلاش دارد از خرده نظام های فراموش شده اعادة وجود کند، به صورت‌بندی متفاوتی از عناصر شاکلة دولت جدید رهنمون می‌شود. این دولت جدید را ميتوان به دلیل پذیرش هنجارهای نهادینه‌زدایی شدة نظام بین الملل و ساختارزدایی شدن نظام متصلب وستفالیایی، دولت بین المللی شده نام نهاد. لذا فرضیة این پژوهش این است که نظریة پست‌مدرنیسم در روابط بین‌الملل و فرایند جهانی شدن در عرصة نظری، به شکل گیری گفتمان جدیدی در حوزة تکوین و قوام دولت بین المللی شده منجر گردیده است. در همین راستا سه خط بارز تغییر، شامل دولت غیر ملی شده، دولت غیردولتی شده و رژیم های سیاسی- اقتصادی نهادینه شده، شاخص‌های تحول گفتمان دولت را از قالب وستفالیایی به دولت بین المللی شده، نشان می‌دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
75 - گونه‌شناسی فرهنگ سیاسی، مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه کردستان
هادی خانیکی حمید سرشاراین مقاله بر اساس مطالعۀ یک نمونۀ 365 نفری از دانشجویان دانشگاه کردستان با روش پیمایشی و استفاده از تکنیک پرسش‌نامه به فرهنگ سیاسی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن پرداخته است. در این فرایند بر مبنای نظریۀ آلموند و وربا سه نوع فرهنگ سیاسی «محدود»، «تبعی» و «مشارکتی» در نظر چکیده کاملاین مقاله بر اساس مطالعۀ یک نمونۀ 365 نفری از دانشجویان دانشگاه کردستان با روش پیمایشی و استفاده از تکنیک پرسش‌نامه به فرهنگ سیاسی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن پرداخته است. در این فرایند بر مبنای نظریۀ آلموند و وربا سه نوع فرهنگ سیاسی «محدود»، «تبعی» و «مشارکتی» در نظر گرفته شده که بر اساس سه نوع جهت‌گیری «شناختی»، «احساسی» و «ارزیابانه» نسبت به چهار مقولۀ «نظام به عنوان یک کل»، «درون‌دادها»، «برون‌دادها» و «خود همچون یک بازیگر سیاسی» مشخص می شود. متغیرهای زمینه ای و مستقل در این پژوهش عبارت‌اند از: جنسیت، قومیت، مذهب، رشتۀ تحصیلی، مقطع تحصیلی، جامعه پذیری سیاسی و رسانه های جمعی. نتایج تحقیق نشان می دهد که جمعیت مورد مطالعه الگوهای متفاوتی از فرهنگ سیاسی دارند و الگوی غالب در میان آنان الگوی «غیرمشارکتی- اعتراضی» است که در نظریۀ آلموند و وربا تعریف نشده است. یافته های این پژوهش همچنین حاکی از آن است که از میان عوامل مؤثر بر فرهنگ سیاسی، متغیرهای استفاده از رسانه های جمعی، مذهب، قومیت و مقطع تحصیلی تأثیر معناداری بر الگوی فرهنگ سیاسی دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
76 - بررسی رابطة بین همگرایی اقوام (ترک و کرد) و احساس امنیت پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر تقویت همگرایی اقوام در استان آذربایجان غربی
شفیع بهرامیان امید بهرامیانبا توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی استان آذربایجان غربی و تکثر قومی و فرهنگی آن، بررسی عوامل مؤثر بر تقویت ارتباط سازنده بین اقوام ساکن و همگرایی آنها و همچنین تأثیر این همگرایی بر میزان امنیت پایدار، مسئلة این پژوهش بوده است؛ لذا این تحقیق در پی شناسایی عوامل مؤثر بر همگرای چکیده کاملبا توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی استان آذربایجان غربی و تکثر قومی و فرهنگی آن، بررسی عوامل مؤثر بر تقویت ارتباط سازنده بین اقوام ساکن و همگرایی آنها و همچنین تأثیر این همگرایی بر میزان امنیت پایدار، مسئلة این پژوهش بوده است؛ لذا این تحقیق در پی شناسایی عوامل مؤثر بر همگرایی اقوام و تأثیر آن بر احساس امنیت پایدار در آذربایجان غربی است. روش تحقیق این پژوهش از نوع پیمایشی با پرسش‌نامة کتبی و جامعة آماری آن کل شهر‌های دوقومیتی استان آذربایجان غربی و شهر مهاباد است. روش نمونه‌گیری در آن از نوع خوشه‌ای و حجم نمونه 500 نفر است. با بررسی اطلاعات به دست آمده در این تحقیق نتایج زیر حاصل شده است: - همگرایی اقوام بر امنیت پایدار تأثیر مستقیم دارد و بیش از 20% از تغیيرات آن را تبیین میکند و به ترتیب بیشترین تأثیر را بر ابعاد امنیت ملی، امنیت انسانی و در نهایت بعد امنیت جهانی دارد. - از عوامل بررسی شده که تأثیرشان بر تقویت همگرایی اقوام معنی‌دار بوده است: سن و دخالت بیگانگان در دو بعد میزان استفاده و میزان اعتماد به بسته‌های فرهنگی و خبری رسانه‌های بیگانه، تأثیر معکوسی بر میزان همگرایی اقوام می‌گذارند. - از عوامل شناسایی شده دیگر که به صورت معنی‌دار بر تقویت همگرایی اقوام تأثیر می‌گذارند، به ترتیب، متغیرهای تأثیر دخالت نخبگان سیاسی، سرمایة فرهنگی، تحصیلات، ملی‌گرایی (ایرانی بودن)، دین‌گرایی، تصور مردم از فضای سیاسی- اداری و سابقة ازدواج برون‌گروهی در نزدیکان، بیشترین تا کمترین تأثیر را بر همگرایی اقوام در آذربایجان غربی دارند. - تأثیر عوامل زمینه‌ای مانند جنسیت و نوع شغل سرپرست خانوار و همچنین متغیرهای اساسی احساس محرومیت نسبی و‌گرایش به جهان وطنی، بر تقویت همگرایی اقوام این استان از نظر آماری تأیید نشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
77 - تحول مفهوم «حاكميت» در قالب رويكردهاي سیاسی و بين‌المللي
شهروز ابراهيمي«حاکمیت» اگرچه با تغییر و تحولات رخ داده در روابط بین‌الملل، حقوق بین‌الملل و اشکال ارتباطات، متحول شده، ولی این تحولات عملی بدون عقبة نظری صورت نگرفته است. اصل «حاکمیت» پس از معاهدة وستفالیا (1648) همراه با تأسیس سیستم دولت‌ـ ملت‌ها به وجود آمد؛ ولی این ادعای هنجاری و چکیده کامل«حاکمیت» اگرچه با تغییر و تحولات رخ داده در روابط بین‌الملل، حقوق بین‌الملل و اشکال ارتباطات، متحول شده، ولی این تحولات عملی بدون عقبة نظری صورت نگرفته است. اصل «حاکمیت» پس از معاهدة وستفالیا (1648) همراه با تأسیس سیستم دولت‌ـ ملت‌ها به وجود آمد؛ ولی این ادعای هنجاری و اصل حقوقی هرگز مطلق نبوده است. در عرصة نظریه‌پردازی تحول این اصل از سده‌های 18و19 تا به امروز در نتیجة چالش‌های نظری آن و در بستر تقابل رویکردها بوده که متحول شده و به تدریج از مطلق بودن آن کاسته شده است. در این مقاله، این تحولات که در اصل حاکمیت ایجاد شده، در بستر چهار تقابل نظری کلان سیاسی بین‌المللی بررسی شده است: تقابل اول که ریشه در دورة روشنگری اروپا و سده‌های 18 و 19 دارد بین «اجتماع‌گرایی» و «جهان‌ـ میهن‌گرایی» است. تقابل دوم، «بین رئالیسم» و «ایده‌آلیسم» است که از شکل‌گیری رسمی رشتة روابط بین‌الملل تا دهة 1970 ادامه دارد. تقابل سوم بین «نورئالیسم» و «لیبرالیسم» (از دهة1970 تا 1990) و بالأخره تقابل آخر بین رئالیسم و نورئالیسم با مجموعه نظریه‌های انتقادی پس از جنگ سرد است. ویژگی عمدة این چهار تقابل که از عصر روشنگری اروپا در عرصة نظریه‌پردازی حاکمیت و دولت آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد، این است که در هر یک از این تقابل‌های نظریه‌پردازی، در واقع تقابل بین ایدة حاکمیتِ محدود به سطح«دولت» و حاکمیتِ «فراتر از سطح دولت» است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
78 - نسبت سوژه و قدرت در رمان‌های دُن‌کیشوت و مادام بوواری با ابتنای بر دیدگاه‌های میشل فوکو
زینب صابر پرویز ضیاء شهابیرمان های دُن‌کیشوت و مادام بوواری از جمله آثار تأثیرگذار بر تاریخ ادبیات داستانی شمرده می شوند. در این مقاله تلاش شده با تكيه بر دیدگاه های میشل فوکو (1926-1984)، فیلسوف فرانسوی، این دو رمان مقایسه و تحلیل شود. فوکو با تبیین سازوکار ساختار قدرت در صورت بندی سوژه، به نق چکیده کاملرمان های دُن‌کیشوت و مادام بوواری از جمله آثار تأثیرگذار بر تاریخ ادبیات داستانی شمرده می شوند. در این مقاله تلاش شده با تكيه بر دیدگاه های میشل فوکو (1926-1984)، فیلسوف فرانسوی، این دو رمان مقایسه و تحلیل شود. فوکو با تبیین سازوکار ساختار قدرت در صورت بندی سوژه، به نقد مبانی متافیزیک غربی اهتمام دارد. طرح فکری فوکو، برملا کردن معیارها و اصول بدیهی انگاشته ای است که ساختار قدرت بر آن اساس، شکل بهنجارِ زیستن را تعریف میکند. در این طرح فکری، تفسیر آثار ادبی جایگاه حائز اهمیتی دارد. این مقاله می کوشد نحوة مواجهه و مقابلة دُن‌کیشوت و مادام بوواری را با فرایند بهنجارسازی در فرهنگ غربی تبیین کند و نشان دهد که این دو چگونه برای گریز از زندگی بهنجار، شیوه ای تازه از زیستن را بر مبنای ادبیات و داستان برای خویش خلق می کنند و به تعبیر بهتر با کمک گرفتن از ادبیات و جهان داستان، شکل دیگری از سوژه‌مندی را برای خود تعریف می کنند. در این فرایند، داستان و واقعیت و یا واژه ها و چیزها در هم می آمیزند. مقالة حاضر بر آن است تا از سویی طرح زندگی دُن‌کیشوت و مادام بوواری را بر اساس مفاهیم بهنجارسازی و انقیاد فوکو تحلیل و تبیین کند و نشان دهد که ادبیات در گونه‌ای خاص می تواند به شکلی اصیل در مقابل ساختارهای مسلط بر زندگیِ بهنجار، بایستد و با استقرار خود به منزلة شکلی تازه و متمایز از هنجار مسلط، طرحی نو دراندازد؛ و از سوی دیگر نشان دهد که ساختار مسلط نیز در مقابل هر تفاوتی با مشخص کردن آن تفاوت به مثابة گونه‌ای «نابهنجاری» به کنترل، اصلاح، طرد، حبس و حذف شکل‌های مختلف غیریت مبادرت می ورزد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
79 - نظريه سازه‌انگاري متعارف و پژوهش در روابط بين‌الملل و استلزامات پژوهشی
ظهور و گسترش سازه‌انگاري(1) (constructivism) به عنوان يكي از چارچوب‌هاي مهم مفهومي و نظري در روابط بين‌الملل در دو دهه اخير با افزايش علاقه به تحقيقات تجربي در اين چارچوب همراه بوده است. پژوهش در چارچوب اين رويكرد استلزامات خاصي دارد كه متأسفانه در بسياري از تحقيقات و پ چکیده کاملظهور و گسترش سازه‌انگاري(1) (constructivism) به عنوان يكي از چارچوب‌هاي مهم مفهومي و نظري در روابط بين‌الملل در دو دهه اخير با افزايش علاقه به تحقيقات تجربي در اين چارچوب همراه بوده است. پژوهش در چارچوب اين رويكرد استلزامات خاصي دارد كه متأسفانه در بسياري از تحقيقات و پژوهش‌هاي جاري، به‌ويژه در پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي، كمتر رعايت مي‌شود. به علاوه بسياري از دانش‌پژوهان جوان روابط بين‌الملل كه علاقه نظري به سازه‌انگاري دارند در اينكه چه دامنه‌اي از موضوعات را مي‌توانند از اين منظر مورد تحقيق تجربي قرار دهند به ترديد دچار مي‌شوند. هدف اين مقاله آن است كه نشان دهد پژوهش سازه‌انگارانة متعارف چه استلزاماتي دارد و چه حوزههاي موضوعي‌اي را مي‌تواند شامل شود. روش گردآوری داده‌ها در اين مقاله كتابخانه‌اي و با اتكا به متون نظري و فرا نظري و نيز تحقيقات تجربي پیشین بوده است و نشان مي‌دهد كه چگونه سازه‌انگاري مي‌تواند پايه نظري پژوهش تقريباً در همه حوزههاي موضوعي در روابط بين‌الملل باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
80 - نظريه سازه‌انگاري متعارف و پژوهش در روابط بين‌الملل و استلزامات پژوهشی
حميرا مشیرزادهظهور و گسترش سازه‌انگاري(1) (constructivism) به عنوان يكي از چارچوب‌هاي مهم مفهومي و نظري در روابط بين‌الملل در دو دهه اخير با افزايش علاقه به تحقيقات تجربي در اين چارچوب همراه بوده است. پژوهش در چارچوب اين رويكرد استلزامات خاصي دارد كه متأسفانه در بسياري از تحقيقات و پ چکیده کاملظهور و گسترش سازه‌انگاري(1) (constructivism) به عنوان يكي از چارچوب‌هاي مهم مفهومي و نظري در روابط بين‌الملل در دو دهه اخير با افزايش علاقه به تحقيقات تجربي در اين چارچوب همراه بوده است. پژوهش در چارچوب اين رويكرد استلزامات خاصي دارد كه متأسفانه در بسياري از تحقيقات و پژوهش‌هاي جاري، به‌ويژه در پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي، كمتر رعايت مي‌شود. به علاوه بسياري از دانش‌پژوهان جوان روابط بين‌الملل كه علاقه نظري به سازه‌انگاري دارند در اينكه چه دامنه‌اي از موضوعات را مي‌توانند از اين منظر مورد تحقيق تجربي قرار دهند به ترديد دچار مي‌شوند. هدف اين مقاله آن است كه نشان دهد پژوهش سازه‌انگارانة متعارف چه استلزاماتي دارد و چه حوزههاي موضوعي‌اي را مي‌تواند شامل شود. روش گردآوری داده‌ها در اين مقاله كتابخانه‌اي و با اتكا به متون نظري و فرا نظري و نيز تحقيقات تجربي پیشین بوده است و نشان مي‌دهد كه چگونه سازه‌انگاري مي‌تواند پايه نظري پژوهش تقريباً در همه حوزههاي موضوعي در روابط بين‌الملل باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
81 - الاهیّات سیاسی ماکیاولی؛ جست‌وجوی مبانی متافیزیکی اندیشۀ سیاسی ماکیاولی
مجتبی یاورهدف از این پژوهش یافتن مبادی و مفروضات متافیزیکی پیدا و پنهان در اندیشۀ سیاسی ماکیاولی است؛ مبادی که ریشه در سیاست‌اندیشی او و موقعیت ویژه‌اش در تاریخ اندیشۀ سیاسی غرب دارد. علی‌رغم آنچه بسیاری از محققان تاریخ اندیشه، اندیشۀ سیاسی ماکیاولی را قلمرو واقع‌گری ناب می‌دانند چکیده کاملهدف از این پژوهش یافتن مبادی و مفروضات متافیزیکی پیدا و پنهان در اندیشۀ سیاسی ماکیاولی است؛ مبادی که ریشه در سیاست‌اندیشی او و موقعیت ویژه‌اش در تاریخ اندیشۀ سیاسی غرب دارد. علی‌رغم آنچه بسیاری از محققان تاریخ اندیشه، اندیشۀ سیاسی ماکیاولی را قلمرو واقع‌گری ناب می‌دانند و خود او را با عناوینی همچون بنیان‌گذار رئالیسم سیاسی، تا آستانۀ پوزیتیویست سیاسی (سرآغاز دوران جدید) فرا برده‌اند، این نوشتار بر آن است که تأملات تجربی ماکیاولی پیرامون سیاست، متأثر از مقولاتی عمدتاً الاهیّاتی است که از اعصار گذشته بر جای مانده و رشته‌های آن در اندیشۀ او نیز (همچون دیگر اومانیست‌های رنسانس) دیده می‌شود. در این مقاله سعی شده است که ذیل سه محور، یعنی: اصل بنیادین، ربط میان فورتون و ویرتو، و منجی‌گرایی، ریشه‌های الاهیّاتی اندیشۀ سیاسی ماکیاولی آشکار شود و خوانشی الاهیّاتی از آن ارائه گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
82 - رئالیسم اسلامی و درک روابط بین¬الملل مدرن
حسین سلیمیدر این نوشته تلاش شده تا به دو پرسش بنیادین دربارة نگرش اسلامی در روابط بین‌الملل پاسخ داده شود. نخست آنکه آیا از دید اسلام واقعیتی خارج از ذهن انسان وجود دارد و آیا می توان با عقل انسانی به فهم مقولات واقعی دست یافت؟ و دوم آنکه آیا روابط بین-الملل امری واقع و مستحدث اس چکیده کاملدر این نوشته تلاش شده تا به دو پرسش بنیادین دربارة نگرش اسلامی در روابط بین‌الملل پاسخ داده شود. نخست آنکه آیا از دید اسلام واقعیتی خارج از ذهن انسان وجود دارد و آیا می توان با عقل انسانی به فهم مقولات واقعی دست یافت؟ و دوم آنکه آیا روابط بین-الملل امری واقع و مستحدث است؟ در این صورت آیا شناخت عقلی از این مقوله می تواند مبنا و اساس فهم دینی از روابط بین الملل باشد؟ برای پاسخگویی به این پرسش در میان نحله‌های مختلف اندیشۀ اسلامی و شیعی، از نگرش واقع گرایانۀ علامه طباطبایی و آیت‌الله مطهری استفاده کرده ایم که خودشان آن را رئالیسم خوانده‌اند. بدیهی است مفهوم رئالیسم در این نگرش با مفهوم رایج رئالیسم در نظریه های روابط بین الملل که اندیشمندانی چون مورگنتا و والتس آن را نمایندگی می کنند، متفاوت است. این مکتب فکری با گونه ای از نگرش فقهی عقل گرا همراه و هماهنگ است که برای فهم احکام فقهی نیز برای عقل حجیتی تام قائل است. بر این مبنا نشان داده شده است که در این نگرش نه تنها به وجود واقعیت و توانایی عقل برای درک آن اعتقاد دارند، بلکه درک عقلایی انسان از پدیده های مستحدث را مبنای اصلی شناخت دینی می‌دانند. در بخش پایانی این مقاله با مروری اجمالی بر بنیادهای روابط بین الملل مدرن نشان داده شده است که کلیت روابط بین الملل و بنیادهای آن مثل کشور- ملت ها، سازمان‌های بین-المللی و اقتصاد بین الملل، اموری مستحدث اند که در دو قرن اخیر به وجود آمده و در زمان شارع وجود نداشته‌اند و نگرش اسلامی منوط به فهم عقلایی و کارشناسی آنها در وضعیت نوین است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
83 - سنجش الگوی نظری هابرماس بر اساس نسبت اخلاق و جمهوریت در اندیشة سیاسی کانت
ایرج رنجبر عباس منوچهریهابرماس برای تبیین نسبت اخلاق و سیاست، اندیشة سیاسی را به طورکلی به دو دورة کلاسیک و مدرن تقسیم می کند. از نظر وی، در دورة کلاسیک، اخلاق و سیاست در ارتباط با یکدیگر بوده اند؛ اما، در ابتدای دورة مدرن با حدوث دو تحول روش شناسانه و موضوعی، «فلسفة سیاسیِ» کلاسیک جای خود ر چکیده کاملهابرماس برای تبیین نسبت اخلاق و سیاست، اندیشة سیاسی را به طورکلی به دو دورة کلاسیک و مدرن تقسیم می کند. از نظر وی، در دورة کلاسیک، اخلاق و سیاست در ارتباط با یکدیگر بوده اند؛ اما، در ابتدای دورة مدرن با حدوث دو تحول روش شناسانه و موضوعی، «فلسفة سیاسیِ» کلاسیک جای خود را به علم یا «فلسفة اجتماعی» داد و این سرآغاز جدایی روزافزون اخلاق از سیاست شد. بدین سان، سیاست از نهادی که زمینه ساز تحقق سعادت شهروندان است، به نهادِ مدیریت و تکنیکِ کنترل روابط اجتماعی و غرایز انسانی مُبدل می شود. هابرماس صیرورت مذکور را به آراء کانت هم تعمیم می دهد. مقالة حاضر، در صدد است تا با توجه به شناسه ها و مختصات اندیشة سیاسی کانت، نشان دهد که داعیة مزبور به کانت قابل تعمیم نیست؛ چرا که در اندیشة سیاسی کانت نیز همانند اندیشة سیاسی کلاسیک، سیاست بسترساز تحقق مفاهیم اخلاقی است، با این تفاوت که در اندیشة کانت مفهوم «سعادت» جای خود را به مفهوم «خودآیینی» و «کمال» می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
84 - بررسی تطبیقی دیدگاه‌های جریان اصول‌گرا و اصلاح‌طلب نسبت به مشارکت سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران (1376-1384)
محمد عابدی اردکانی پروین عظیمیاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون دو جریان فکری و سیاسی مهم و مؤثّر به منصه ظهور رسیده‌اند. جریان اولی را که می‌توان به لحاظ فکری آن را «جریان اسلام‌گرای فقاهتی» و از حیث سیاسی «جریان اصول‌گرا» نامید، بار اول در دهة شصت و بار دیگر در دهة هشتاد به اوج قدرت خود رسید وک چکیده کاملاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون دو جریان فکری و سیاسی مهم و مؤثّر به منصه ظهور رسیده‌اند. جریان اولی را که می‌توان به لحاظ فکری آن را «جریان اسلام‌گرای فقاهتی» و از حیث سیاسی «جریان اصول‌گرا» نامید، بار اول در دهة شصت و بار دیگر در دهة هشتاد به اوج قدرت خود رسید وکماکان به آن ادامه می‌دهد. در مقابل، جریان دوم که می‌توان از نظر فکری آن را «جریان نواندیش دینی» و از منظر سیاسی «جریان اصلاح‌طلب» خواند، در دهة هفتاد به اوج رشد خود رسید و از آن زمان، به‌ویژه پس از حوادث دهمین انتخابات ریاست جمهوری، به افول‌گراییده است. هدف اصلی این مقاله، بررسی تطبیقی دیدگاه‌های این دو جریان نسبت به مسئلة حقوق زنان، به‌ویژه مقولة مشارکت سیاسی آنهاست و فرضیة آن نیز عبارت است از اینکه: «مبانی فکری و دینی متفاوت این دو جریان، منجر به موضع ناهمگون آنها نسبت به مسئلة حقوق زنان، به‌خصوص مقولة مشارکت سیاسی آنها، شده است». برای ارزیابی این فرضیه، سعی بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی مبانی فکری و تلقی دینی دو جریان مذکور، مواضع آنها نسبت به مقوله حقوق زنان، به‌ویژه در زمینة مشارکت سیاسی و خانواده، مقایسه شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از یکسو بین مواضع دو جریان مذکور نسبت به حقوق زنان تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد و از سوی دیگر، این اختلافات اساساً ناشی از تفسیر متفاوت، ولی غیرمنعطف، آنها نسبت به دین است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
85 - کنش طبقاتی و تأثیر آن بر ادبیات داستانی ایران؛ مطالعه موردی رضا براهنی
محمدرضا صدقی رضوانی حاتم قادریدر طول تاریخ معاصر ایران، ادبیات به عنوان قالبی برای بیان تحولات جامعه به‌ویژه پس از مواجهة ایرانیان با رخداد تجدد در انقلاب مشروطیت مورد توجه بوده است. در این میان بخشی از نیروها و فعالان ادبی ایرانی که گرایش‌های چپ گرایانه در عرصه اندیشه سیاسی داشتند، ادبیات را به عنو چکیده کاملدر طول تاریخ معاصر ایران، ادبیات به عنوان قالبی برای بیان تحولات جامعه به‌ویژه پس از مواجهة ایرانیان با رخداد تجدد در انقلاب مشروطیت مورد توجه بوده است. در این میان بخشی از نیروها و فعالان ادبی ایرانی که گرایش‌های چپ گرایانه در عرصه اندیشه سیاسی داشتند، ادبیات را به عنوان روش و مشی خود برای مبارزه انتخاب کردند. رضا براهنی در قامت یک نویسنده و منتقد ایرانی در چارچوب چپ فرهنگی در عرصه ادبی ایران قرار می گیرد. او در سال‌های قبل و بعد از انقلاب ایران دست به تولید آثاری در حوزه نقد، شعر و داستان می زند که از یکسو واجد مضامینی چون کنش طبقاتی است و از سوی دیگر نشان‌دهندة تعهد او نسبت به تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه ای است که در آن زیست فکری می کند. این تعهد خود مبتنی بر نوعی حماسه‌گرایی استوار بر اندیشه چپ است. از این رو می‌توان کنش طبقاتی موجود در آثار براهنی را متأثر از چپ-گرایی حماسی او دید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
86 - نهادگرایی به عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی
حجت کاظمینقطة ثقل تحلیل نهادگرایانه، تأکید بر نقش نهادها به عنوان یک متغیر مستقل در شکل دادن به روندها و نتایج کنش‌های فردی و جمعی و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی است. علوم اجتماعی معاصر به دلیل غلبة رویکردهاي زمينه گرا (در جامعه شناسي و علوم سياسي) و كمي گرا (در حوز ة اقتصادي) به ت چکیده کاملنقطة ثقل تحلیل نهادگرایانه، تأکید بر نقش نهادها به عنوان یک متغیر مستقل در شکل دادن به روندها و نتایج کنش‌های فردی و جمعی و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی است. علوم اجتماعی معاصر به دلیل غلبة رویکردهاي زمينه گرا (در جامعه شناسي و علوم سياسي) و كمي گرا (در حوز ة اقتصادي) به تحليل جايگاه متغير نهادي در شکل دادن به پدیده‌های اجتماعي، اقتصادي و سياسي توجة كافي نشان نداده است. اين مقاله در وهلة نخست در پی معرفي چشم‌انداز نهادگرايانه در تحليل اجتماعي و سياسي، تحولات و تنوعات دروني اين رويكرد است. هدف دوم این مقاله آن است که نشان دهد نهادگرایی تاریخی به عنوان یکی از گونههای نئونهادگرایی به خاطر دیدگاه پویای خود در مقولة تغییر نهادی، می‌تواند چارچوبي مناسب براي تلفيق رويكرد نهادگرا و زمينه گرا در تحليل سياسي فراهم آورد. مطابق این نگرش، هرچند به اشکال مختلف نهادها باید به عنوان متغیری مستقل در شکل دادن به رفتارهای کنش گران اجتماعی و سیاسی شود، این نهادها پدیده‌های تکوین یافته در متن ستیزه‌های اجتماعی و سیاسی تاریخی هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
87 - اینترنت و رادیکال دموکراسی: درآمدی بر شکل‌گیری رادیکال دموکراسی مجازی
میثم قهرمان مجید عباس‌زاده مرزبالیدموکراسی کثرت گرای رادیکال لاکلائو و موفه راهی است برای خاتمه دادن به هر گونه اندیشة ذاتی دربارة زندگی سیاسی؛ راهی که در آن قدرت‌های پراکنده، هژمونی های موازی و در نتیجه گفتمان های متعدد شکل می گیرد. گفتمان هایی که توانایی اقناع و اشباع کنندگی گزاره های آنها می تواند آن چکیده کاملدموکراسی کثرت گرای رادیکال لاکلائو و موفه راهی است برای خاتمه دادن به هر گونه اندیشة ذاتی دربارة زندگی سیاسی؛ راهی که در آن قدرت‌های پراکنده، هژمونی های موازی و در نتیجه گفتمان های متعدد شکل می گیرد. گفتمان هایی که توانایی اقناع و اشباع کنندگی گزاره های آنها می تواند آنهـا را به گفتمـان هژمـونیک تبـدیل نماید. اما آنچه در این دموکراسی رادیکال پراهمیت جلوه می‌نماید آن است که در نتیجة توسعة فرهنگی ناشی از پست مدرنیسم و بازی های گفتمانی باید غیریت و تکثر موجود در جامعه در شکل رقابت حفظ شود. نگارندگان معتقدند که بر خلاف دنیای واقعی، درون فضای مجازی امکان تحقق چنین رقابتی فراهم می گردد. از اینرو در این نوشتار از آن به رادیکال دموکراسی مجازی یاد می گردد؛ رادیکال دموکراسی ای که توانایی بسیاری برای تأثیرگذاری در زندگی اجتماعی و سیاسی دارد. در نتیجه سؤال اصلی این مقاله که درصدد پاسخ به آن هستیم، این است که اینترنت چگونه باعث شکل دهی و تحقق رادیکال دموکراسی مجازی می شود؟ فرضیة نوشتار حاضر این است که فضای مجازیِ اینترنت با ویژگی های منحصر به فردی نظیر ابرمتنی، ابرشبکه ای، کنش تعاملی و تمرکززدایی قدرت رسانه ای که به وسیلة دو ویژگی امکان دست یابی به هویت مجازی و امکانات تخصصی و فنی غیر انحصاری اینترنت تضمین می گردد، توانایی شکل دهی به رادیکال دموکراسی مجازی را دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
88 - کثرت‌گرایی سیاسی: میان نظریه و واقعیت
محسن عباس‌زاده فرزاد سوریاز بنیادی ترین پرسش های پیش ِ روی سیاست پژوهان، موضوع قدرت، الگوهای توزیع آن، کیفیت رابطۀ حکومت با شهروندان و گروه‌ها و میزان تأثیرگذاری آنها بر فرایند تصمیم‌گیری سیاسی است. هدف کثرت گرایی در مقام رویکردی نظری به سیاست نیز تبیین و ارزیابی این مسایل بود. از اینرو سیاست ر چکیده کاملاز بنیادی ترین پرسش های پیش ِ روی سیاست پژوهان، موضوع قدرت، الگوهای توزیع آن، کیفیت رابطۀ حکومت با شهروندان و گروه‌ها و میزان تأثیرگذاری آنها بر فرایند تصمیم‌گیری سیاسی است. هدف کثرت گرایی در مقام رویکردی نظری به سیاست نیز تبیین و ارزیابی این مسایل بود. از اینرو سیاست را عرصۀ رقابت گروه‌های مختلفی تعریف می کرد که به دلیل دسترسی شان به منابع متفاوت، هیچ یک قادر به تسلط کامل بر سایرین نبوده، تصمیمات سیاسی نیز حاصل توازن نیروها و فرایندی گشوده تلقی می‌گشت. این مقاله پس از تبیین این رویکرد در پیوند با اندیشۀ دموکراسی و مقایسۀ برداشت های متقدم و متأخر از آن، به بررسی دلا لت های عینی آن در نظم سیاسی می‌پردازد تا صحت تحلیل های آن را در عمل ارزیابی کند. بنابراین در پاسخ به این پرسش که آیا واقعیت سیاسی موجود، مؤیّد مفروضات تئوریک رویکرد کثرت گراست، موضعی بینابینی (بسته به نوع برداشت از کثرت گرایی) اتخاذ می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
89 - تحليل جامعه‌شناسي سياسي از چشم‌انداز گفتماني: منطق و برآيندهاي معرفت‌شناختي
علي حسن‌پور Alia shraf Nazariدر سال‌هاي اخير در اثر تحولاتي مانند جهانی شدن، گسترش ارتباطات، شکل گيري جنبش هاي جديد اجتماعي، مفاهيم کلاسيک جامعه شناسي سياسي مانند دولت، ايدئولوژي، قدرت، گروه‌ها و نظام اجتماعي، طبقه و... تحولات عميقي یافته اند؛ به گونه اي که به نظر مي‌رسد نظريه‌هاي مارکسيستي، نظرات چکیده کاملدر سال‌هاي اخير در اثر تحولاتي مانند جهانی شدن، گسترش ارتباطات، شکل گيري جنبش هاي جديد اجتماعي، مفاهيم کلاسيک جامعه شناسي سياسي مانند دولت، ايدئولوژي، قدرت، گروه‌ها و نظام اجتماعي، طبقه و... تحولات عميقي یافته اند؛ به گونه اي که به نظر مي‌رسد نظريه‌هاي مارکسيستي، نظرات اثبات گرايي و رفتارگرايي، تحليل وبري از جامعه و دولت، نخبهگرايي، کارکردگرايي، پلوراليسم وکورپوراتيسـم براي تحليـل جامعۀ امروز ناتوان و ضعيف به نظر مي رسد. در سال هاي اخير، نظریۀ گفتمان توانسته است بين عناصري مانند قدرت، ايدئولوژي و فرهنگ ارتباط برقرار کند و در حوزههاي مختلف علوم انساني به ويژه علوم سياسي، کاربرد وسيعي پيدا کند. در اين پژوهش تلاش شده پس از فهم نظريۀ گفتمان، ماهيت دولت، مبناي شکل گيري گروه‌هاي اجتماعي، قدرت، فرهنگ، «جنبش هاي اجتماعي جديد» و نحوۀ منازعۀ گفتمان ها در عرصۀ جامعه براي تبديل شدن به گفتمان هژمون، نقش سوژه در مبارزات سياسي و «جايگاه دولت» از منظر جامعه شناسي سياسي تحليل و بررسی شود. از جمله مهم ترین نتايج پژوهش حاضر مي توان به اهميت يافتن فرهنگ به عنوان عرصۀ منازعه و مواجهه، توجه به «بازنمودها» و وانموده‌ها، تکثر نگرش‌ها و منافع، تفکيک زدايي از حوزههاي مختلف جامعه و کشيده شدن منازعۀ قدرت به سطح جامعه و عرصۀ «خيابان» و... اشاره کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
90 - بررسی تطبیقی امکانات نظری کاربردی شدن نظریه‌های تنوع فرهنگی (لیبرالیسم، پسالیبرالیسم، نسبی‌گرایی و باهمادگرایی)
سارا نجف پور سید جواد امام جمعهزادهبرخلاف پیش‌بینیها و علی رغم پیشرفت روزافزون فناوری‌های ارتباطی، جوامع بشری امروز نه تنها به سمت یکدست شدن کامل پیش نمیروند، بلکه هویتها، سبکهای مختلف زندگی و همچنین اقلیتهای قومی و مذهبی که تا چند دهۀ گذشته بیمناکِ از دست دادن هویت خود بودند با استفاده از امکانات دنیای چکیده کاملبرخلاف پیش‌بینیها و علی رغم پیشرفت روزافزون فناوری‌های ارتباطی، جوامع بشری امروز نه تنها به سمت یکدست شدن کامل پیش نمیروند، بلکه هویتها، سبکهای مختلف زندگی و همچنین اقلیتهای قومی و مذهبی که تا چند دهۀ گذشته بیمناکِ از دست دادن هویت خود بودند با استفاده از امکانات دنیای امروز، دوباره سر برافراشته و میکوشند وجوه تمایز خود با دیگران را مطرح کنند و به این ترتیب، حق حفظ سنتها و عمل مطابق با آن را برای خود محفوظ نگاه دارند. در این عرصه چگونگی تعامل و کنش متقابل و عادلانۀ هویتها، فرهنگها و اقلیتها و اکثریت‌ها با هم مسئلهای اسـت که نظریه های مختلفی در مورد آن ارائه شده است که اغلب برآمده از متن فرهنگ لیبرال بوده و ابعاد هنجاری آنها متوجه این جامعه و فرهنگ است. مقالۀ پیش رو، در پی فهم این نکته است که کدام یک از این نظریه‌ها، امکانات نظری بیشتری برای کاربردی شدن در جوامع چند فرهنگی دارند؟ در بررسی تطبیقی و انتقادی، مهمترین رویکردها و نظریه‌های تنوع فرهنگی از جمله رویکردهای لیبرال، پسالیبرال، نسبی‌گرایانه و باهمادگرایانه به نظر می‌رسد که رویکرد باهمادگرایانه در جوامعی که تنوع فرهنگی دارند، می‌تواند امکانات نظری بیشتری برای کاربردی شدن داشته باشد. پژوهش پیش رو برای پاسخ به پرسش خود از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه‌اي بهره می‌برد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
91 - تبیین نظری «قدرت نرم» بر مبنای نگرشی فرا«نای» به کاربست «منابع غیر مادی قدرت» در سیاست خارجی
سید اصغر کیوان حسینی راحله جمعهزادهمفهوم قدرت نرم که در اواخر دهۀ 1980 جوزف نای آن را ارائه کرد، بخش گسترده‌ای از ادبیات مربوط به رویکرد غیر مادی به قدرت (به ویژه در ارتباط با امریکا) را در بر گرفته است. نکتۀ مهم، موقعیت انحصاری این نوع «نگرش نای محور» است که باعث شده دیگر آرا و نظراتی که در حوزۀ تشریح چ چکیده کاملمفهوم قدرت نرم که در اواخر دهۀ 1980 جوزف نای آن را ارائه کرد، بخش گسترده‌ای از ادبیات مربوط به رویکرد غیر مادی به قدرت (به ویژه در ارتباط با امریکا) را در بر گرفته است. نکتۀ مهم، موقعیت انحصاری این نوع «نگرش نای محور» است که باعث شده دیگر آرا و نظراتی که در حوزۀ تشریح چگونگی کاربست نرم قدرت در سیاست خارجی تقدم و اولویت دارند (مانند نظریۀ جنگ عادلانه، برداشت صلح دموکراتیک، تفسیر پساگرامشینی از چیره طلبی و...)، مورد غفلت و کم توجهی قرار گیرند. این نوشتار می‌کوشد تا بر مبنای تشریح بعد نرم‌افزاری رویکردهای یاد شده در کنار آرای نای، بر این معنا پافشاری کند که در روند نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل، دیدگاه وی تنها یکی از نظریههایی است که بر وجه نرم قدرت پافشاری کرده و باید از الگویی فرانای تبعیت کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
92 - تضمنات سياسي سينماي «عباس كيارستمي»
سيد محسن علوي‌پور عباس منوچهریمعمولاًسینمای سیاسی را سینمایی می‌دانند که به یکی از امور مشخصاً سیاسی - واقعه، زندگی نامه و یا فرایند سیاسی- بپردازد. در حالی که به نظر می‌رسد این تعریف نه جامع و نه مانع است و در شمولیت بر فیلم‌هایی که سویه‌های هنجاری سیاسی دارند، اما ضرورتاً مسئلهای سیاسی را روایت ن چکیده کاملمعمولاًسینمای سیاسی را سینمایی می‌دانند که به یکی از امور مشخصاً سیاسی - واقعه، زندگی نامه و یا فرایند سیاسی- بپردازد. در حالی که به نظر می‌رسد این تعریف نه جامع و نه مانع است و در شمولیت بر فیلم‌هایی که سویه‌های هنجاری سیاسی دارند، اما ضرورتاً مسئلهای سیاسی را روایت نمی‌کنند، ناتوان است. از اینرو لازم است با بازاندیشی در این تعریف، مؤلفه‌های سینمای سیاسی هنجاری را شناسایی کرد. مقالۀ حاضر با هدف انجام چنین کاری، به کاوش در وجوه هنجاری سیاسی آثار «عباس کیارستمی»، سینماگر مشهور ایرانی می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
93 - بازنمایی انگاره¬های فلسفۀ اخلاق کانتی در اندیشۀ سیاسی «جان رالز»
سید حسین اطهری نعیمه اسدی‌پور«جان رالز» متأثر از فلسفۀ اخلاقی کانت بوده و بازنمایی فلسفۀ اخلاق کانتی در آثارش مشهود است. در این مقاله به منظور آشکار کردن میراث کانت برای نظریۀ سیاسی وی، سه موضوع انسان گرایی، ارائۀ بدیل اخلاقی و سازنده گرایی بررسی می‌شود. در بخش انسان گرایی، اهمیت انسان در اندیشه ها چکیده کامل«جان رالز» متأثر از فلسفۀ اخلاقی کانت بوده و بازنمایی فلسفۀ اخلاق کانتی در آثارش مشهود است. در این مقاله به منظور آشکار کردن میراث کانت برای نظریۀ سیاسی وی، سه موضوع انسان گرایی، ارائۀ بدیل اخلاقی و سازنده گرایی بررسی می‌شود. در بخش انسان گرایی، اهمیت انسان در اندیشه های کانت و رالز تبیین شده است. کانت انسان را هدف می‌داند نه وسیله. همین مسئله در اندیشه های این دو، سبب ارائۀ بدیل اخلاقی در برابر اخلاق غایت گرایانه شد که اخلاق وظیفه گرایانه نام دارد. تأثیر کانت بر پیروانش تا آنجا بود که آنها از جمله رالز را لیبرال های وظیفه شناس یا کانتی می‌نامند. تلاش کانت و به پیروی از وی رالز برای ایجاد ارتباطی مناسب بین مفهوم شخص آزاد و برابر و مفهوم عدالت، سازنده گرایی خاص آنها را به وجود آورده است. در این مقاله سعی شده است تا فلسفۀ سیاسی و انگاره های اخلاق کانتی اندیشۀ رالز بر اساس روش هنجاری تبیین شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
94 - زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکردِ «انتقادیِ» نورمن فرکلاف به تحلیلِ گفتمان
جهانگیر جهانگیری علی بندرریگیزادهبا توجه به نقشی که زبان در ساختار قدرت ایفا میکند - و چه بسا ممکن است که زبانِ یک گروه، تبدیل به ایدئولوژیِ حاکم شود - و با توجه به اینکه موضع یک طرف را نسبت به طرفِ دیگر تعیین می کند و با توجه به اهمیتی که هم‌اکنون در سازمان های بین المللی و کردارهای دیپلماتیک برای آن چکیده کاملبا توجه به نقشی که زبان در ساختار قدرت ایفا میکند - و چه بسا ممکن است که زبانِ یک گروه، تبدیل به ایدئولوژیِ حاکم شود - و با توجه به اینکه موضع یک طرف را نسبت به طرفِ دیگر تعیین می کند و با توجه به اهمیتی که هم‌اکنون در سازمان های بین المللی و کردارهای دیپلماتیک برای آن قائل هستند، توجه به پدیدۀ زبان و گفتمان و کاوش در جهت تحلیلِ آن، ضرورتی است که کمتر بدان پرداخته شده و می شود. اینچنین است که توجه و پرداختنِ به مکاتب، نظریه ها و روش های موجود در تحلیل گفتمان، ضروری و اجتناب‌ناپذیر می گردد. این مقاله، به کاوش در رویکرد تحلیل گفتمانِ انتقادی می پردازد و می کوشد تا با استفاده از نظریات یکی از اعضای پیش رویِ آن یعنی «نورمن فرکلاف»، به آشکارسازی خصوصیات این رویکرد و وجوه تمایز آن از سایر رویکردهایِ تا حدی مشابه پرداخته، رابطۀ میانِ زبان، قدرت و ایدئولوژی را در آن مورد مداقه قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
95 - امکان‌سنجی برقراری دموکراسی کثرت‌گرا در اندیشۀ «شریعتی»
احمد رضايي مجيد سفري دوغاییاین نوشتار با هدف بررسی دیدگاه «علی شریعتی» دربارۀ ماهیت انسان و رابطۀ آن با دمکراسی انجام شده است. با توجه به اینکه شریعتی در زمانه خود یکی از روشن فکران دینی تأثیرگذار بر فضای معرفت شناختی جامعه بوده است، تحلیل‌های متفاوتی دربارۀ آرای شریعتی، به ویژه دمکراسی در محافل چکیده کاملاین نوشتار با هدف بررسی دیدگاه «علی شریعتی» دربارۀ ماهیت انسان و رابطۀ آن با دمکراسی انجام شده است. با توجه به اینکه شریعتی در زمانه خود یکی از روشن فکران دینی تأثیرگذار بر فضای معرفت شناختی جامعه بوده است، تحلیل‌های متفاوتی دربارۀ آرای شریعتی، به ویژه دمکراسی در محافل علمی و آکادمیکی صورت گرفته است، به طوری که برخی صاحب نظران اظهار می کنند که شریعتی به دمکراسی چندان روی خوش نشان نداده و حتی مخالف آن بوده است و عده ای دیگر بر این باورند که وی اعتقاد به دمکراسی متعهدانه داشته است. از این رو در این مقاله با روش اسنادی از نوع منابع دست اول، ضمن تشریح دیدگاه ایشان دربارۀ ماهیت و نقش انسان در فرایندها و ساختارهای اجتماعی به ویژه دمکراسی، با ارائۀ ادله و شواهدی از آثار شریعتی، برداشت های یادشده مورد نقد قرار گرفت و با توصیف دمکراسی کثرت گرایانه، آثار شریعتی با معیارهای دمکراسی در قالب نظریۀ «رابرت دال» تحلیل شد. بررسی ها نشان داد که شریعتی نه تنها با دمکراسی مخالفتی نداشته، بلکه قائل به دمکراسی کثرت‌گرایانه بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
96 - جامعۀ سیاسی مطلوب در اندیشۀ «شیخ محمد اسماعیل محلاتی»
محمدعلي توانا محمود علیپوربه نظر می رسد هر اندیشۀ سیاسی در درون خود حاوی گونه ای جامعۀ سیاسی مطلوب است. این جامعۀ سیاسی می تواند همانند مدینۀ فاضلۀ «فارابی» آشکار باشد یا همانند جامعۀ آرمانی «سهروردی»، نهان. نظریه پردازی دربارۀ جامعۀ سیاسی مطلوب، حاصل بحران سیاسی و اجتماعی است. یکی از دوره های چکیده کاملبه نظر می رسد هر اندیشۀ سیاسی در درون خود حاوی گونه ای جامعۀ سیاسی مطلوب است. این جامعۀ سیاسی می تواند همانند مدینۀ فاضلۀ «فارابی» آشکار باشد یا همانند جامعۀ آرمانی «سهروردی»، نهان. نظریه پردازی دربارۀ جامعۀ سیاسی مطلوب، حاصل بحران سیاسی و اجتماعی است. یکی از دوره های پرتلاطم در تاریخ ایران زمین، عصر قاجار است که با بحران های مختلف، از جمله قدرت مطلقه و استعمار مواجه است. این بحران ها، متفکران بسیاری را به تأمل واداشته است و هر کدام به فراخور خود پاسخی بدان ارائه داده اند. «شیخ محمد اسماعیل محلاتی»، یکی از این متفکران است که اندیشۀ سیاسی وی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می رسد پاسخ محلاتی بدین بحران ها و جامعۀ مطلوب سیاسی وی، تا حدودی متفاوت از هم عصرانش است. بر این اساس مقالۀ حاضر با این پرسش‌ها روبه روست: پاسخ خاص محلاتی به بحران های عصر مشروطیت چیست؟ جامعۀ مطلوب سیاسی وی چگونه جامعه ای است؟ این جامعه،چه ویژگی هایی دارد؟ و نهایتاً اینکه چه نسبتی می توان میان عدالت و منفعت (مصلحت) عمومی در این جامعه مطلوب برقرار کرد؟ به عنوان فرضیه می توان گفت جامعۀ سیاسی مطلوب محلاتی، گونه ای نظام مردم سالارانۀ دینی است که حول محور مفاهیمی همچون عدالت، عقلانیت، منفعت (مصلحت) عمومی، قانون، آزادی (حریت)، برابری (مساوات)، تساهل و مشارکت عمومی بنا می شود. البته معنای این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی را می بایست در بستر ذهنی، زبانی و فرهنگی همان عصر جست وجو کرد و با تفاسیر رایج مدرن در دنیای مغرب زمین تاحدودی متفاوت است. به بیان ساده، این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی به شدت صبغۀ دینی و بومی می یابد. همچنین به نظر می رسد که می توان میان عدالت و منفعت (مصلحت) عمومی نسبت این همانی برقرار کرد. این مقاله با بهره از روش تحلیل محتوای کیفی و چهارچوب نظری «منطق درونی»، به بازخوانی اندیشۀ سیاسی محلاتی می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
97 - تاریخ عقاید، تاریخ فکری و مطالعات سیاسی
سيد صادق حقيقتتاریخ عقاید که به تبیین و تحول ایده ها در طول تاریخ می پردازد، می تواند قرین و یا جزء تاریخ فکری تلقی شود. تفاوت «کوئنتین اسکینر» و «لاوجوی» در این است که اسکینر به ایده اصالت نمی دهد و برعکس، ایده ها را در دل شرایط تاریخی و اجتماعی ملاحظه می کند. این دو حوزۀ تحقیقاتی، چکیده کاملتاریخ عقاید که به تبیین و تحول ایده ها در طول تاریخ می پردازد، می تواند قرین و یا جزء تاریخ فکری تلقی شود. تفاوت «کوئنتین اسکینر» و «لاوجوی» در این است که اسکینر به ایده اصالت نمی دهد و برعکس، ایده ها را در دل شرایط تاریخی و اجتماعی ملاحظه می کند. این دو حوزۀ تحقیقاتی، هر چند در اصل به رشتۀ تاریخ تعلق دارند، در فهم اندیشۀ سیاسی نیز کاربرد پیدا کرده اند. در این بین، مکتب کمبریج - و به ویژه اسکینر- توانسته اند مرز میان فلسفۀ تحلیلی و قاره ای را بردارند و از این طریق، بین زمینه گرایی و متن گرایی پل بزنند. راه-حلی که ایشان ارائه کرده اند، راه حل سوم و بینابینی است که می توان از آن به همروی زمینه گرایی و متن گرایی تعبیر نمود. به نظر می رسد مطالعات سیاسی (اسلامی و ایرانی) علاوه بر نیاز به ملاحظۀ زمینه ها، می تواند با بهره بردن از مزایای این راه بینابینی، از کاستی‌های هر یک از دو روش فوق رها شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
98 - مفهوم خود و نسبت آن با عمل سیاسی در اندیشۀ «هانا آرنت» و «هربرت مارکوزه»
محمد عابدی اردکانی محمود علیپوردر ارتباط با مفهوم «خود»، آثار و نوشته های فراوان وجود دارد. با وجود این، یکی از تعاریف آن، به خصوص در تلقی مدرنیستی و پسامدرنیستی آن، به فضایی از استقلال و کنشگری خودمختار فاعل شناسا اشاره دارد؛ چنان که در پیشبرد خویش، «خودرانشی» و در عبارتی مانند «خودش کرد»، می توان ا چکیده کاملدر ارتباط با مفهوم «خود»، آثار و نوشته های فراوان وجود دارد. با وجود این، یکی از تعاریف آن، به خصوص در تلقی مدرنیستی و پسامدرنیستی آن، به فضایی از استقلال و کنشگری خودمختار فاعل شناسا اشاره دارد؛ چنان که در پیشبرد خویش، «خودرانشی» و در عبارتی مانند «خودش کرد»، می توان این امر را مشاهده کرد. اساساً این تلقی از مفهوم خود در میان اندیشمندان سیاسی نیز به کرات مشاهده می شود. دو تن از این متفکران قرن بیستم که با این تلقی مطالبی را به رشته تحریر درآورده اند، «هانا آرنت» و «هربرت مارکوزه» هستند. از یکسو آرنت با مطرح کردنِ مفهومِ «تکثر انسانی»، به دنبال این ایده است که انسان ها را به عنوان «فاعل شناسا» و به عنوان موجودی متمایز و آزاد آشکار سازد. او نهایتاً این طریقه را با مفهوم «عمل» پیوند می دهد تا از این طریق، خودِ انسانی را به عنوان نقش دهندگان به نظام سیاسی معرفی کند. از طرف دیگر، هربرت مارکوزه قرار دارد که خصوصاً در کتاب «انسان تک ساحتی» به دنبال فعال ساختن انسان‌ها به عنوان خودهای کنشگر و مستقل از چنگال یک نوع پیوستگی است که جامعۀ سرمایه داری ایجاد کرده است. از این رو تا وقتی این پیوستگی وجود دارد، عمل سیاسی نیز محدود است. اساساً وجه متمایز مفهوم-بندی خود در اندیشۀ آرنت و مارکوزه، با فلسفۀ سیاسی غالب پیش از خود در این است که فلسفۀ سیاسی پیشین، خود را به شدت وابسته به «قدرت»، «سلطۀ فناوری»، «تکنولوژی» و «رسانه» و از اصالت خویش دور ساخته است و این دو با پیوند مجدد سوژه با عمل سیاسیِ متکی به خویشتن، درصدد بازیابی مجدد کنشگری سوژه همت می گذارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
99 - امکان‌سنجی تحلیل پارادایمی در فلسفۀ سیاسی فارابی
منصور میراحمدی میثم قهرمانتاکنون مطالعات گوناگونی دربارۀ فلسفۀ سیاسی «فارابی» صورت گرفته است، اما یکی از رهیافت هایی که می تواند چشم انداز تازه ای را برای فهم فلسفۀ سیاسی فارابی بازنماید، تحلیل پارادایمی است. در این نوشتار، به امکان سنجی تحلیل پارادایمی در فلسفۀ سیاسی فارابی خواهیم پرداخت. به عب چکیده کاملتاکنون مطالعات گوناگونی دربارۀ فلسفۀ سیاسی «فارابی» صورت گرفته است، اما یکی از رهیافت هایی که می تواند چشم انداز تازه ای را برای فهم فلسفۀ سیاسی فارابی بازنماید، تحلیل پارادایمی است. در این نوشتار، به امکان سنجی تحلیل پارادایمی در فلسفۀ سیاسی فارابی خواهیم پرداخت. به عبارت دیگر، بررسی خواهیم کرد که آیا با استخراج مبانی و پیش فرض های پنج گانۀ فلسفۀ سیاسی فارابی می توان تحلیل پارادایمی از آن ارائه نمود؟ فرضیۀ نوشتار حاضر بدین قرار است که با استخراج چنین مبانی و پیش فرض هایی می توان تحلیلی پارادایمی از فلسفۀ سیاسی فارابی ارائه کرد؛ تحلیلی که در آن، علاوه بر تفکیک مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، اجتماع شناسی و فرجام-شناسی، می توان خط سیر منطقی و پیوستگی معناداری میان این مبانی برقرار کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
100 - سودمندگرایی سیاسی و مردم‌سالاری دینی
عبدالمجید مبلغی«سودمندگرایی سیاسی» در عداد گرایش‌های کلیدی در رویکرد به مردم سالاری شناسایی شده است. این اصل به یک معنا، نقشی محوری و تاریخی در تعین‌بخشی به نظریه‌های جدید مردم سالار بر عهده داشته است. مردم سالاری دینی، نظریه‌ای مردم سالار به حساب می‌آید؛ با این حال و به رغم اهمیت و ن چکیده کامل«سودمندگرایی سیاسی» در عداد گرایش‌های کلیدی در رویکرد به مردم سالاری شناسایی شده است. این اصل به یک معنا، نقشی محوری و تاریخی در تعین‌بخشی به نظریه‌های جدید مردم سالار بر عهده داشته است. مردم سالاری دینی، نظریه‌ای مردم سالار به حساب می‌آید؛ با این حال و به رغم اهمیت و نقش سودمندگرایی در اندیشۀ مردم سالاری، به نظر می‌رسد بحث محصل و مؤثری در باب نسبت سودمندگرایی و مردم سالاری دینی ارائه نشده است. با لحاظ این مسئله، این نوشتار به امکان تطبیق سودمندگرایی سیاسی بر مردم-سالاری دینی می‌پردازد. بنا بر ادعای نوشتار سودمندگرایی سیاسی، به ویژه آنگونه که در شناخته شده ترینِ تقاریر آن توسط جان استوارت میل توضیح یافته است، بر بنیاد نظامهای اخلاقی بنا نهاده می‌شود؛ نظام‌هایی که از جمله می‌توانند دینی باشد. این دیدگاه در مقابل رویکرد شناخته شده، اما کمتر مورد پژوهش واقع شده ای در جامعۀ علمی ما قرار می‌گیرد که سودمندگرایی را در تضاد با دین و نظام اخلاقی برآمده از آن معرفی میکند. تذکر این نکته ضروری است که این نوشتار در پی توضیح نسبت معرفتی میان سودمندگرایی سیاسی میلی و مردم سالاری دینی است. طبعاً برای اثبات نحوۀ سازگاری یا توافق یک نظام ویژۀ اخلاق دینی با سودمندگرایی، به حسب موضوع باید تلاش و بررسی تازه‌ای انجام گیرد و از جمله، دلالت‌های مردم‌سالاری دینی به صورت تطبیقی با دلالت‌های سودمندگرایی مورد تأمل و موضع تحقیق قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
101 - امکان‌های تکنولوژی اطلاعات در عرصۀ سیاست
روح‌الله اسلامیانقلاب تکنولوژی اطلاعات، عرصۀ اندیشه و عمل زندگی انسان‌ها را در همة ابعاد دگرگون می کند و عرصة زندگی سیاسی نیز از این دگرگونی کنار نیست. مقالة حاضر، مبانی این تحول را از منظر فلسفه، جامعه‌شناسی و ارتباطات می‌کاود و در بستر خاص علوم سیاسی به رابطة کارآمد تکنولوژی اطلاعا چکیده کاملانقلاب تکنولوژی اطلاعات، عرصۀ اندیشه و عمل زندگی انسان‌ها را در همة ابعاد دگرگون می کند و عرصة زندگی سیاسی نیز از این دگرگونی کنار نیست. مقالة حاضر، مبانی این تحول را از منظر فلسفه، جامعه‌شناسی و ارتباطات می‌کاود و در بستر خاص علوم سیاسی به رابطة کارآمد تکنولوژی اطلاعات و عرصة سیاست توجه دارد. این نوشته در قالب رویکردهای خوش بینانه و همدلانه، موضوع را بررسی میکند. مقاله ابتدا مبنا و پایة فلسفه و تکنولوژی اطلاعات را ترسیم میکند و پس از شرح آن، جنبه‌های چهارگانة پیوند آن با تکنولوژی اطلاعات و سیاست را در قالب جنگ اطلاعاتی، دیپلماسی دیجیتالی، دولت الکترونیکی و جامعۀ مدنی مجازی مورد کاوش قرار می‌دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
102 - تفكر روشن‌فكران عصر قاجار و امکان گذار از نظریۀ حکومت به دولت
مهدی کاظمی زمهریردر عالم قدیم، با توجه به مفروض بودن ماهیت دینی اجتماع سیاسی و نظم مطلوب، حکومت در کانون نظریه پردازی قرار داشت. با ورود اندیشه های متجددانه به عالم ایرانی در عصر قاجار، شاهد فروپاشی بداهت این باورها و ضرورت بازاندیشی در آنها هستیم. روشن فکران در عصر قاجار متصدی چنین امر چکیده کاملدر عالم قدیم، با توجه به مفروض بودن ماهیت دینی اجتماع سیاسی و نظم مطلوب، حکومت در کانون نظریه پردازی قرار داشت. با ورود اندیشه های متجددانه به عالم ایرانی در عصر قاجار، شاهد فروپاشی بداهت این باورها و ضرورت بازاندیشی در آنها هستیم. روشن فکران در عصر قاجار متصدی چنین امری بودند. آنها چه میزان در بازاندیشی این باورها موفق شدند؟ روشن فکران برای بازاندیشی در باورهای به میراث رسیده از عالم قدیم، با موانع عملی مواجه بودند. از این رو آنها به جای پرداختن به بنیان های اجتماع سیاسی و دولت، استعمال درست اختیار سیاسی را - همانند متفکران عالم قدیم - موضوع اصلی نظریه پردازی خود قرار دادند. ولی بازاندیشی دربارۀ ترتیبات سیاسی و نحوۀ کاربست اختیار سیاسی توسط حکومت، بدون دریافتی از ماهیت اجتماع سیاسی ممکن نبود. از این رو روشن فکران با پذیرش نظریه ای ضمنی دربارۀ اجتماع سیاسی و با بهره‌گیری از دو شاخص «خیر عمومی» و «حقوق عامه»، به بازاندیشی در نظریۀ سلطنت و رابطۀ شریعت و نظم سیاسی پرداخته، نظریه جدیدی دربارۀ حکومت عرضه کردند. اما نتیجه این رویکرد، خلق تنش تدریجی میان باورهای قدیم و جدید از نظم سیاسی و پدیدار شدن نظریه‌های سیاسی نوسازی شده فقهی بود. این نظریات با وجود تلاش برای مقاومت در برابر تصورات جدید از نظم سیاسی، برای اولین بار ناچار شدند که ماهیت اجتماع سیاسی و نه خصوصیات حکمران مطلوب را موضوع دقت نظر خود قرار دهند. در نتیجه، پدیدار شدن تفکر روشن فکری توانست پرسش از ماهیت دولت و اجتماع سیاسی را در کانون نظریه‌پردازی سیاسی متفکران ایرانی قرار دهد و راه را برای گذار تدریجی از «الگوی حکومت محور» به «الگوی دولت محور» نظریه-پردازی سیاسی بگشاید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
103 - اندیشۀ سیاسی ایرانشهری در دورۀ اسلامی
احمد بستانیاندیشۀ سیاسی ایران شهری، یکی از مهمترین مؤلفه‌های سنت اندیشۀ سیاسی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. این اندیشه که در سنن و عقاید سیاسی ایرانیان باستان ریشه دارد، تلقی ویژه‌ای از حکمرانی ارائه می‌دهد که با نگرش فلسفی به سیاست، که برگرفته از فلسفۀ سیاسی یونانی است، تفاوت‌های چکیده کاملاندیشۀ سیاسی ایران شهری، یکی از مهمترین مؤلفه‌های سنت اندیشۀ سیاسی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. این اندیشه که در سنن و عقاید سیاسی ایرانیان باستان ریشه دارد، تلقی ویژه‌ای از حکمرانی ارائه می‌دهد که با نگرش فلسفی به سیاست، که برگرفته از فلسفۀ سیاسی یونانی است، تفاوت‌های مهمی دارد. با اینکه ریشۀ این اندیشه به ایران باستان بازمی‌گردد، می توان تداوم آن را در تمدن اسلامی و در قالب های مختلفی مورد توجه قرار داد. از این حیث، سنت تفکر ایران شهری موقعیت ویژه ای دارد که پژوهش در باب آن، اسلوب ویژه ای را می طلبد؛ اسلوبی که قادر به توضیح تحول تاریخی چند هزار سالۀ این سنت فکری و نشان دادن نوعی وحدت در سرتاسر آن باشد. پژوهش حاضر درصدد است تا با نگاهی ویژه به اندیشۀ سیاسی در دورۀ اسلامی، به ویژه در دوران میانه، روایت های مختلف از اندیشۀ سیاسی ایران شهری را در تمدن اسلامی بازخوانی کند و به عبارت دیگر تجلیات مختلف این اندیشه در دورۀ اسلامی، توسط اندیشمندان مسلمان ایرانی را بررسد و جنبه های تداوم را در تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران برجسته نماید. بدین منظور، بررسی نظریۀ موسوم به «تداوم فرهنگی ایران»، اهمیت خاصی دارد و مبنای نظری مقالۀ حاضر را تشکیل می‌دهد. خواهیم کوشید تا در پرتو دستاوردهای این نظریه، جنبه های بازپرداخت اندیشۀ سیاسی ایران شهری و مفهوم کلیدی آن «فرّ ایزدی» را در اندیشۀ سیاسی اسلامی به بحث گذاشته و به صورت بندی آنها بپردازیم. بر اساس فرضیۀ این مقاله، اندیشۀ سیاسی ایران شهری در قالب های متعددی در دورۀ اسلامی بازتولید شده و هر یک از این روایت ها، دریافت ویژۀ خود را از مفهوم «فرّ ایزدی» عرضه داشته اند. از دید مقالۀ حاضر، پنج روایت فرّه ایزدی در تمدن اسلامی عبارتند از: روایت حماسی، روایت فلسفی، روایت اندرزنامه نویسان، روایت عرفانی و روایت اشراقی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
104 - نقدی بر تحلیل‌های طبقاتی مبتنی بر رفتار انتخاباتی طبقۀ متوسط جدید در انتخابات (با تأکید بر انتخابات ریاست جمهوری دوره‌های هفتم (1376) و نهم (1384))
سعید میرترابی سيد مهدي ميرعباسيدر فاصلۀ سال‌های 1376 تا 1384، بسیاری از عوامل مؤثر در رشد و توسعۀ طبقۀ متوسط جدید در ایران همچون رشد اقتصادی، گسترش شهرنشینی، گسترش سطح آموزش و سواد، توسعة نهادهاي نظام سياسي و گسترش دستگاه بوروكراسي دولت، توسعۀ نشر و انتشارات و... همچنان به رشد خود ادامه دادند و در نت چکیده کاملدر فاصلۀ سال‌های 1376 تا 1384، بسیاری از عوامل مؤثر در رشد و توسعۀ طبقۀ متوسط جدید در ایران همچون رشد اقتصادی، گسترش شهرنشینی، گسترش سطح آموزش و سواد، توسعة نهادهاي نظام سياسي و گسترش دستگاه بوروكراسي دولت، توسعۀ نشر و انتشارات و... همچنان به رشد خود ادامه دادند و در نتیجه می‌توان انتظار داشت وزن قشر میانی جامعه در این سال‌ها در میان گروه‌بندی‌های اجتماعی رو به افزایش گذاشته باشد. از سوی دیگر در عمده تحلیل‌های طبقاتی مرتبط با نتایج انتخابات در سال‌های 1376 و 1380، بر نقش پیشرو طبقۀ متوسط تازه گسترش یافته در جامعه، در رقم زدن نتایج جدید و پیروزی شعارهای مرتبط با توسعۀ سیاسی تأکید شد. با این همه در شرایطی که عوامل مرتبط با گسترش طبقۀ متوسط جدید در جامعه در فاصلۀ سال‌های 1376 تا 1384 همچنان به رشد خود ادامه دادند، در انتخابات ریاست جمهوری سال 1384 (در دور اول)، نامزد انتخاباتی ای که مستقیماً شعارهای مرتبط با توسعۀ سیاسی را سر داد، از پیروزی بازماند و در دور دوم نیز با وجود حمایت گستردۀ طیف اصلاح طلبان از نامزد رقیب، در نهایت فردی به پیروزی گسترده رسید که در شعارهایش، کمتر اثری از آمال و اهداف منتسب به طبقۀ متوسط جدید در جامعه دیده می‌شد. مقالۀ حاضر در توضیح این تحول معماگونه، نشان می‌دهد که «ساختار اقتصادی دولتی- رانتی در کشور، کاربرد تحلیل‌های رایج طبقاتی به ویژه تحلیل‌های مبتنی بر رفتار سیاسی و انتخاباتی طبقۀ متوسط جدید را با محدودیت‌های خاصی روبه رو میکند و در پیش‌بینی نتایج انتخابات نمی‌توان تنها بر عوامل و متغیرهای مرتبط با گسترش کمّی طبقۀ میانی و نقش هدایت‌گر آن در تعیین علایق انتخاباتی دیگر گروه‌های اجتماعی تکیه کرد». مقاله بر اهمیت عوامل ساختاری مرتبط با اقتصاد سیاسی نفت در شکل دادن به قشربندی گروه‌های اجتماعی در کشورهای نفت خیز تأکید می‌ورزد و نشان می‌دهد این عوامل چگونه به شکل‌گیری طبقۀ متوسطی کمک می‌کنند که لزوماً از ویژگی‌ها و علایق نسبت داده شده به این طبقه مطابق با نظریه‌های رایج در بحث توسعۀ سیاسی، برخوردار نیست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
105 - جنگ ایران و عراق از منظر تحلیل گفتمان
حیدر شهریاریانقلاب اسلامی که گفتمان جدیدی را در عرصۀ سیاسی-اجتماعی ایران ایجاد کرده، حامل گفتمان جدیدی نیز در سیاست خارجی بود که مفاهیمی همچون استکبارستیزی، جهاد، حکومت مستضعفین و... را در برداشت. اما چند صباحی از آغاز این مهم نگذشته بود که با جنگی ویرانگر و با تحمیل آسیب ها و خسار چکیده کاملانقلاب اسلامی که گفتمان جدیدی را در عرصۀ سیاسی-اجتماعی ایران ایجاد کرده، حامل گفتمان جدیدی نیز در سیاست خارجی بود که مفاهیمی همچون استکبارستیزی، جهاد، حکومت مستضعفین و... را در برداشت. اما چند صباحی از آغاز این مهم نگذشته بود که با جنگی ویرانگر و با تحمیل آسیب ها و خسارات فراوان اقتصادی و اجتماعی از سوی رژیم بعثی عراق مواجه گشت که تحلیل، تبیین و تفسیر این مهم از منظر نظریه ها و رهیافت های گوناگون می تواند زوایای مختلف رخداد آن را نشان دهد. در این راستا سؤال مطرح‌شده در نوشتار حاضر آن است که عوامل وقوع جنگ ایران و عراق از منظر تحلیل گفتمان چیست؟ فرضیۀ پیش روی بدین صورت است که فضا و بستر تخاصم و تقابل میان گفتمان اسلام گرایی در سیاست خارجی ایران و گفتمان ژئوپلتیک در سیاست خارجی عراق از یکسوی و نیز تصور و تفسّر حاکمان عراق از گفتمان اسلام گرایی و شرایط زیست آن از سوی دیگر، موجب وقوع چنین رخدادی شد. یافته های مقاله که در چارچوب روش اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته، نشان می دهد که ضدیت، خصومت و غیریت سازی گفتمان ژئوپلتیک عراق (با دال-های مقابله با صدور انقلاب، پان عربیسم و امنیت) نسبت به گفتمان اسلام گرایی ارزش محور انقلاب اسلامی (با دال های صدور انقلاب، مبارزه با استکبار و منافع ملی) به وضوح قابل مشاهده بوده و نیز آنکه آنچه عراق را به آغازگر جنگ مبدل ساخت، تصور مقامات آن کشور از شرایط بی ثبات سیاسی ایران در آن زمان و تضاد گفتمان مقابل با گفتمان خود بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
106 - تبيين الزامات سیاسی- عقلانی وحدت ملی در انديشۀ امام خميني(ره)
محمدحسین جمشیدیدر اندیشه و نگرش امام خميني كه نشأت‌گرفته از آيين حنيف و توحيدي اسلام است، مؤمنين هم امتي واحده محسوب مي‌شوند و هم بر مبنای اقتضائات با توجه به سرنوشت مشترك خویش در چارچوب مرزهای اعتباری جغرافیایی (ملی) برای تحقق این سرنوشت مشترک، به جهت‌گيري اعتقادی، سیاسی و عملی واحدی چکیده کاملدر اندیشه و نگرش امام خميني كه نشأت‌گرفته از آيين حنيف و توحيدي اسلام است، مؤمنين هم امتي واحده محسوب مي‌شوند و هم بر مبنای اقتضائات با توجه به سرنوشت مشترك خویش در چارچوب مرزهای اعتباری جغرافیایی (ملی) برای تحقق این سرنوشت مشترک، به جهت‌گيري اعتقادی، سیاسی و عملی واحدی نیاز دارند. با وجود چنین جهت گیری است که آنان با اعتصام به حبل‌الله مي‌توانند به مقام خلافت الهي در زمين نائل شوند. بر این مبنا ما در اين نوشتار در پي بررسي این مسئله هستیم که نگرش امام خمینی(ره) به وحدت ملی از چه بنیادهای سیاسی - عقلانی برخوردار است. با بررسی تحلیلی اندیشه‌های امام &#