اندیشۀ سیاسی ایران‌شهری در دورۀ اسلامی
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
1 - دانشگاه خوارزمی
کلید واژه: اندیشۀ سیاسی ایران‌شهری فلسفۀ سیاسی اسلامی اندیشۀ سیاسی اشراقی اندرزنامه‌نویسی فرّه ایزدی,
چکیده مقاله :
اندیشۀ سیاسی ایران شهری، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سنت اندیشۀ سیاسی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. این اندیشه که در سنن و عقاید سیاسی ایرانیان باستان ریشه دارد، تلقی ویژه‌ای از حکمرانی ارائه می‌دهد که با نگرش فلسفی به سیاست، که برگرفته از فلسفۀ سیاسی یونانی است، تفاوت‌های مهمی دارد. با اینکه ریشۀ این اندیشه به ایران باستان بازمی‌گردد، می توان تداوم آن را در تمدن اسلامی و در قالب های مختلفی مورد توجه قرار داد. از این حیث، سنت تفکر ایران شهری موقعیت ویژه ای دارد که پژوهش در باب آن، اسلوب ویژه ای را می طلبد؛ اسلوبی که قادر به توضیح تحول تاریخی چند هزار سالۀ این سنت فکری و نشان دادن نوعی وحدت در سرتاسر آن باشد. پژوهش حاضر درصدد است تا با نگاهی ویژه به اندیشۀ سیاسی در دورۀ اسلامی، به ویژه در دوران میانه، روایت های مختلف از اندیشۀ سیاسی ایران شهری را در تمدن اسلامی بازخوانی کند و به عبارت دیگر تجلیات مختلف این اندیشه در دورۀ اسلامی، توسط اندیشمندان مسلمان ایرانی را بررسد و جنبه های تداوم را در تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران برجسته نماید. بدین منظور، بررسی نظریۀ موسوم به «تداوم فرهنگی ایران»، اهمیت خاصی دارد و مبنای نظری مقالۀ حاضر را تشکیل می‌دهد. خواهیم کوشید تا در پرتو دستاوردهای این نظریه، جنبه های بازپرداخت اندیشۀ سیاسی ایران شهری و مفهوم کلیدی آن «فرّ ایزدی» را در اندیشۀ سیاسی اسلامی به بحث گذاشته و به صورت بندی آنها بپردازیم. بر اساس فرضیۀ این مقاله، اندیشۀ سیاسی ایران شهری در قالب های متعددی در دورۀ اسلامی بازتولید شده و هر یک از این روایت ها، دریافت ویژۀ خود را از مفهوم «فرّ ایزدی» عرضه داشته اند. از دید مقالۀ حاضر، پنج روایت فرّه ایزدی در تمدن اسلامی عبارتند از: روایت حماسی، روایت فلسفی، روایت اندرزنامه نویسان، روایت عرفانی و روایت اشراقی.
Iranshahri political thought is one of the most significant features of Iranian intellectual tradition. Rooted in ancient Iranian tradition of kingdom, this political doctrine presents a conception of political rule which is different from classical Islamic political philosophy inspired by Greek philosophers. Although the source of this doctrine is pre-Islamic Iranian civilization, one can claim that it has been continued in different forms and we can follow its traces left everywhere in Iranian intellectual history from the beginning to the present.So, study of this tradition requires a specific method of research which could explain transformation and unity of its elements. This paper aims to study the various versions of iranshahri political thought in Islamic period, especially in its middle ages, and to show different aspects of it crystallized in Muslim thinker’s political treatises. The theory of “cultural continuation of Persia” constitutes the theoretical foundation of this research and try to elucidate Islamic conceptions of iranshahri political doctrine, and “Farr” as its key concept, in the light of this theory suggested by leading figures like H. Corbin and R. Frye. We claim that the versions of iranshahri political thought in Islamic civilization can be divided in five main categories representing five conceptions of Farr -e- izadi. These five categories are represented in epic poems, mystic texts, philosophical treatises, Illuminationist wisdom and Iranian mirrors for princes.