جنگ ایران و عراق از منظر تحلیل گفتمان
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
1 -
کلید واژه: تحلیل گفتمان گفتمان اسلام‌گرایی (یا آرمان‌گرایی ارزش‌محور) گفتمان ژئوپلتیک صدور انقلاب استکبارستیزی,
چکیده مقاله :
انقلاب اسلامی که گفتمان جدیدی را در عرصۀ سیاسی-اجتماعی ایران ایجاد کرده، حامل گفتمان جدیدی نیز در سیاست خارجی بود که مفاهیمی همچون استکبارستیزی، جهاد، حکومت مستضعفین و... را در برداشت. اما چند صباحی از آغاز این مهم نگذشته بود که با جنگی ویرانگر و با تحمیل آسیب ها و خسارات فراوان اقتصادی و اجتماعی از سوی رژیم بعثی عراق مواجه گشت که تحلیل، تبیین و تفسیر این مهم از منظر نظریه ها و رهیافت های گوناگون می تواند زوایای مختلف رخداد آن را نشان دهد. در این راستا سؤال مطرح‌شده در نوشتار حاضر آن است که عوامل وقوع جنگ ایران و عراق از منظر تحلیل گفتمان چیست؟ فرضیۀ پیش روی بدین صورت است که فضا و بستر تخاصم و تقابل میان گفتمان اسلام گرایی در سیاست خارجی ایران و گفتمان ژئوپلتیک در سیاست خارجی عراق از یکسوی و نیز تصور و تفسّر حاکمان عراق از گفتمان اسلام گرایی و شرایط زیست آن از سوی دیگر، موجب وقوع چنین رخدادی شد. یافته های مقاله که در چارچوب روش اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته، نشان می دهد که ضدیت، خصومت و غیریت سازی گفتمان ژئوپلتیک عراق (با دال-های مقابله با صدور انقلاب، پان عربیسم و امنیت) نسبت به گفتمان اسلام گرایی ارزش محور انقلاب اسلامی (با دال های صدور انقلاب، مبارزه با استکبار و منافع ملی) به وضوح قابل مشاهده بوده و نیز آنکه آنچه عراق را به آغازگر جنگ مبدل ساخت، تصور مقامات آن کشور از شرایط بی ثبات سیاسی ایران در آن زمان و تضاد گفتمان مقابل با گفتمان خود بود.
Islamic revolution that provided a new discourse in Iran socio-political area carrying a new discourse in foreign policy too that it contained concepts like against-arrogance (Istekbarsetizi), Jihad, poor government and … . but it did not take long from beginning that Iran encountered a destructive war from Iraq’s Baath’s regime that analyzing, explaining and interpreting it in different theories and approaches, can indicates its different aspects. In line with it, the main question is that what is the reason of occurring Iran-Iraq war? The forward hypothesis is that the area and context of conflict among Islamism discourse in Iran’s foreign policy and geopolitics discourse in Iraq’s foreign policy, on the one hand, and the conception and interpreting of Iraq’s commanders about Islamism discourse and its existing situation, on the other hand, caused the occurrence. The findings of this essay that is in form of library and documental method indicate that antagonism of Iraq’s geopolitics discourse (with revolution exportation contrast, Pan-Arabism and security signifiers) toward Islamism discourse of Islamic revolution (with revolution exportation, fighting against arrogance and national interestssignifiers) is clearly observable and what made Iraq as the war beginner, was Iraq’s officials conception aboutIran’s political instability situations at that time and the opposite discourse conflict with Iraq’s discourse.