فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - تضمنات سياسي سينماي «عباس كيارستمي»
سيد محسن علوي‌پور عباس منوچهریمعمولاًسینمای سیاسی را سینمایی می‌دانند که به یکی از امور مشخصاً سیاسی - واقعه، زندگی¬نامه و یا فرایند سیاسی- بپردازد. در حالی که به نظر می‌رسد این تعریف نه جامع و نه مانع است و در شمولیت بر فیلم‌هایی که سویه‌های هنجاری سیاسی دارند، اما ضرورتاً مسئله‌ای سیاسی را روایت ن چکیده کاملمعمولاًسینمای سیاسی را سینمایی می‌دانند که به یکی از امور مشخصاً سیاسی - واقعه، زندگی¬نامه و یا فرایند سیاسی- بپردازد. در حالی که به نظر می‌رسد این تعریف نه جامع و نه مانع است و در شمولیت بر فیلم‌هایی که سویه‌های هنجاری سیاسی دارند، اما ضرورتاً مسئله‌ای سیاسی را روایت نمی‌کنند، ناتوان است. از این‌رو لازم است با بازاندیشی در این تعریف، مؤلفه‌های سینمای سیاسی هنجاری را شناسایی کرد. مقالۀ حاضر با هدف انجام چنین کاری، به کاوش در وجوه هنجاری سیاسی آثار «عباس کیارستمی»، سینماگر مشهور ایرانی می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بازنمایی انگاره¬های فلسفۀ اخلاق کانتی در اندیشۀ سیاسی «جان رالز»
سید حسین اطهری نعیمه اسدی‌پور«جان رالز» متأثر از فلسفۀ اخلاقی کانت بوده و بازنمایی فلسفۀ اخلاق کانتی در آثارش مشهود است. در این مقاله به منظور آشکار کردن میراث کانت برای نظریۀ سیاسی وی، سه موضوع انسان¬گرایی، ارائۀ بدیل اخلاقی و سازنده¬گرایی بررسی می‌شود. در بخش انسان¬گرایی، اهمیت انسان در اندیشه¬ها چکیده کامل«جان رالز» متأثر از فلسفۀ اخلاقی کانت بوده و بازنمایی فلسفۀ اخلاق کانتی در آثارش مشهود است. در این مقاله به منظور آشکار کردن میراث کانت برای نظریۀ سیاسی وی، سه موضوع انسان¬گرایی، ارائۀ بدیل اخلاقی و سازنده¬گرایی بررسی می‌شود. در بخش انسان¬گرایی، اهمیت انسان در اندیشه¬های کانت و رالز تبیین شده است. کانت انسان را هدف می‌داند نه وسیله. همین مسئله در اندیشه¬های این دو، سبب ارائۀ بدیل اخلاقی در برابر اخلاق غایت¬گرایانه شد که اخلاق وظیفه¬گرایانه نام دارد. تأثیر کانت بر پیروانش تا آنجا بود که آنها از جمله رالز را لیبرال¬های وظیفه¬شناس یا کانتی می‌نامند. تلاش کانت و به پیروی از وی رالز برای ایجاد ارتباطی مناسب بین مفهوم شخص آزاد و برابر و مفهوم عدالت، سازنده¬گرایی خاص آنها را به وجود آورده است. در این مقاله سعی شده است تا فلسفۀ سیاسی و انگاره¬های اخلاق کانتی اندیشۀ رالز بر اساس روش هنجاری تبیین شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکردِ «انتقادیِ» نورمن فرکلاف به تحلیلِ گفتمان
جهانگیر جهانگیری علی بندرریگیزادهبا توجه به نقشی که زبان در ساختار قدرت ایفا می‌کند - و چه بسا ممکن است که زبانِ یک گروه، تبدیل به ایدئولوژیِ حاکم شود - و با توجه به اینکه موضع یک طرف را نسبت به طرفِ دیگر تعیین می¬کند و با توجه به اهمیتی که هم‌اکنون در سازمان¬های بین¬المللی و کردارهای دیپلماتیک برای آن چکیده کاملبا توجه به نقشی که زبان در ساختار قدرت ایفا می‌کند - و چه بسا ممکن است که زبانِ یک گروه، تبدیل به ایدئولوژیِ حاکم شود - و با توجه به اینکه موضع یک طرف را نسبت به طرفِ دیگر تعیین می¬کند و با توجه به اهمیتی که هم‌اکنون در سازمان¬های بین¬المللی و کردارهای دیپلماتیک برای آن قائل هستند، توجه به پدیدۀ زبان و گفتمان و کاوش در جهت تحلیلِ آن، ضرورتی است که کمتر بدان پرداخته شده و می¬شود. اینچنین است که توجه و پرداختنِ به مکاتب، نظریه¬ها و روش¬های موجود در تحلیل گفتمان، ضروری و اجتناب‌ناپذیر می¬گردد. این مقاله، به کاوش در رویکرد تحلیل گفتمانِ انتقادی می¬پردازد و می¬کوشد تا با استفاده از نظریات یکی از اعضای پیش¬رویِ آن یعنی «نورمن فرکلاف»، به آشکارسازی خصوصیات این رویکرد و وجوه تمایز آن از سایر رویکردهایِ تا حدی مشابه پرداخته، رابطۀ میانِ زبان، قدرت و ایدئولوژی را در آن مورد مداقه قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - امکان‌سنجی برقراری دموکراسی کثرت‌گرا در اندیشۀ «شریعتی»
احمد رضايي مجيد سفري دوغاییاین نوشتار با هدف بررسی دیدگاه «علی شریعتی» دربارۀ ماهیت انسان و رابطۀ آن با دمکراسی انجام شده است. با توجه به اینکه شریعتی در زمانه خود یکی از روشن¬فکران دینی تأثیرگذار بر فضای معرفت¬شناختی جامعه بوده است، تحلیل‌های متفاوتی دربارۀ آرای شریعتی، به¬ویژه دمکراسی در محافل چکیده کاملاین نوشتار با هدف بررسی دیدگاه «علی شریعتی» دربارۀ ماهیت انسان و رابطۀ آن با دمکراسی انجام شده است. با توجه به اینکه شریعتی در زمانه خود یکی از روشن¬فکران دینی تأثیرگذار بر فضای معرفت¬شناختی جامعه بوده است، تحلیل‌های متفاوتی دربارۀ آرای شریعتی، به¬ویژه دمکراسی در محافل علمی و آکادمیکی صورت گرفته است، به طوری که برخی صاحب¬نظران اظهار می¬کنند که شریعتی به دمکراسی چندان روی خوش نشان نداده و حتی مخالف آن بوده است و عده¬ای دیگر بر این باورند که وی اعتقاد به دمکراسی متعهدانه داشته است. از این¬رو در این مقاله با روش اسنادی از نوع منابع دست اول، ضمن تشریح دیدگاه ایشان دربارۀ ماهیت و نقش انسان در فرایندها و ساختارهای اجتماعی به¬ویژه دمکراسی، با ارائۀ ادله و شواهدی از آثار شریعتی، برداشت¬های یادشده مورد نقد قرار گرفت و با توصیف دمکراسی کثرت¬گرایانه، آثار شریعتی با معیارهای دمکراسی در قالب نظریۀ «رابرت دال» تحلیل شد. بررسی¬ها نشان داد که شریعتی نه تنها با دمکراسی مخالفتی نداشته، بلکه قائل به دمکراسی کثرت‌گرایانه بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - جامعۀ سیاسی مطلوب در اندیشۀ «شیخ محمد اسماعیل محلاتی»
محمدعلي توانا محمود علیپوربه نظر می¬رسد هر اندیشۀ ¬سیاسی در درون خود حاوی گونه¬ای جامعۀ سیاسی مطلوب است. این جامعۀ سیاسی می¬تواند همانند مدینۀ فاضلۀ «فارابی» آشکار باشد یا همانند جامعۀ آرمانی «سهروردی»، نهان. نظریه¬پردازی دربارۀ جامعۀ سیاسی مطلوب، حاصل بحران سیاسی و اجتماعی است. یکی از دوره¬های چکیده کاملبه نظر می¬رسد هر اندیشۀ ¬سیاسی در درون خود حاوی گونه¬ای جامعۀ سیاسی مطلوب است. این جامعۀ سیاسی می¬تواند همانند مدینۀ فاضلۀ «فارابی» آشکار باشد یا همانند جامعۀ آرمانی «سهروردی»، نهان. نظریه¬پردازی دربارۀ جامعۀ سیاسی مطلوب، حاصل بحران سیاسی و اجتماعی است. یکی از دوره¬های پرتلاطم در تاریخ ایران¬زمین، عصر قاجار است که با بحران¬های مختلف، از جمله قدرت مطلقه و استعمار مواجه است. این بحران¬ها، متفکران بسیاری را به تأمل واداشته است و هر کدام به فراخور خود پاسخی بدان ارائه داده¬اند. «شیخ محمد اسماعیل محلاتی»، یکی از این متفکران است که اندیشۀ سیاسی وی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می¬رسد پاسخ محلاتی بدین بحران¬ها و جامعۀ مطلوب سیاسی وی، تا حدودی متفاوت از هم¬عصرانش است. بر این اساس مقالۀ حاضر با این پرسش‌ها روبه¬روست: پاسخ خاص محلاتی به بحران¬های عصر مشروطیت چیست؟ جامعۀ مطلوب سیاسی وی چگونه جامعه¬ای است؟ این جامعه،چه ویژگی¬هایی دارد؟ و نهایتاً اینکه چه نسبتی می¬توان میان عدالت و منفعت¬ (مصلحت) عمومی در این جامعه مطلوب برقرار کرد؟ به عنوان فرضیه می¬توان گفت جامعۀ سیاسی مطلوب محلاتی، گونه¬ای نظام مردم¬سالارانۀ دینی است که حول محور مفاهیمی همچون عدالت، عقلانیت، منفعت (مصلحت) عمومی، قانون، آزادی (حریت)، برابری (مساوات)، تساهل و مشارکت عمومی بنا می¬شود. البته معنای این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی را می¬بایست در بستر ذهنی، زبانی و فرهنگی همان عصر جست¬وجو کرد و با تفاسیر رایج مدرن در دنیای مغرب زمین تاحدودی متفاوت است. به بیان ساده، این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی به شدت صبغۀ دینی و بومی می¬یابد. همچنین به نظر می¬رسد که می¬توان میان عدالت و منفعت (مصلحت) عمومی نسبت این¬همانی برقرار کرد. این مقاله با بهره از روش تحلیل محتوای کیفی و چهارچوب نظری «منطق درونی»، به بازخوانی اندیشۀ سیاسی محلاتی می¬پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تاریخ عقاید، تاریخ فکری و مطالعات سیاسی
سيد صادق حقيقتتاریخ عقاید که به تبیین و تحول ایده¬ها در طول تاریخ می¬پردازد، می¬تواند قرین و یا جزء تاریخ فکری تلقی شود. تفاوت «کوئنتین اسکینر» و «لاوجوی» در این است که اسکینر به ایده اصالت نمی¬دهد و برعکس، ایده¬ها را در دل شرایط تاریخی و اجتماعی ملاحظه می¬کند. این دو حوزۀ تحقیقاتی، چکیده کاملتاریخ عقاید که به تبیین و تحول ایده¬ها در طول تاریخ می¬پردازد، می¬تواند قرین و یا جزء تاریخ فکری تلقی شود. تفاوت «کوئنتین اسکینر» و «لاوجوی» در این است که اسکینر به ایده اصالت نمی¬دهد و برعکس، ایده¬ها را در دل شرایط تاریخی و اجتماعی ملاحظه می¬کند. این دو حوزۀ تحقیقاتی، هر چند در اصل به رشتۀ تاریخ تعلق دارند، در فهم اندیشۀ سیاسی نیز کاربرد پیدا کرده¬اند. در این بین، مکتب کمبریج - و به¬ویژه اسکینر- توانسته¬اند مرز میان فلسفۀ تحلیلی و قاره¬ای را بردارند و از این طریق، بین زمینه¬گرایی و متن¬گرایی پل بزنند. راه-حلی که ایشان ارائه کرده¬اند، راه¬حل سوم و بینابینی است که می¬توان از آن به همروی زمینه¬گرایی و متن¬گرایی تعبیر نمود. به نظر می¬رسد مطالعات سیاسی (اسلامی و ایرانی) علاوه بر نیاز به ملاحظۀ زمینه¬ها، می¬تواند با بهره بردن از مزایای این راه بینابینی، از کاستی‌های هر یک از دو روش فوق رها شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - مفهوم خود و نسبت آن با عمل سیاسی در اندیشۀ «هانا آرنت» و «هربرت مارکوزه»
محمد عابدی اردکانی محمود علیپوردر ارتباط با مفهوم «خود»، آثار و نوشته¬های فراوان وجود دارد. با وجود این، یکی از تعاریف آن، به خصوص در تلقی مدرنیستی و پسامدرنیستی آن، به فضایی از استقلال و کنشگری خودمختار فاعل شناسا اشاره دارد؛ چنان¬که در پیشبرد خویش، «خودرانشی» و در عبارتی مانند «خودش کرد»، می¬توان ا چکیده کاملدر ارتباط با مفهوم «خود»، آثار و نوشته¬های فراوان وجود دارد. با وجود این، یکی از تعاریف آن، به خصوص در تلقی مدرنیستی و پسامدرنیستی آن، به فضایی از استقلال و کنشگری خودمختار فاعل شناسا اشاره دارد؛ چنان¬که در پیشبرد خویش، «خودرانشی» و در عبارتی مانند «خودش کرد»، می¬توان این امر را مشاهده کرد. اساساً این تلقی از مفهوم خود در میان اندیشمندان سیاسی نیز به کرات مشاهده می¬شود. دو تن از این متفکران قرن بیستم که با این تلقی مطالبی را به رشته تحریر درآورده¬اند، «هانا آرنت» و «هربرت مارکوزه» هستند. از یکسو آرنت با مطرح¬کردنِ مفهومِ «تکثر انسانی»، به دنبال این ایده است که انسان¬ها را به عنوان «فاعل شناسا» و به عنوان موجودی متمایز و آزاد آشکار سازد. او نهایتاً این طریقه را با مفهوم «عمل» پیوند می¬دهد تا از این طریق، خودِ انسانی را به عنوان نقش¬دهندگان به نظام سیاسی معرفی کند. از طرف دیگر، هربرت مارکوزه قرار دارد که خصوصاً در کتاب «انسان تک¬ساحتی» به دنبال فعال ساختن انسان‌ها به عنوان خودهای کنشگر و مستقل از چنگال یک نوع پیوستگی است که جامعۀ سرمایه¬داری ایجاد کرده است. از این¬رو تا وقتی این پیوستگی وجود دارد، عمل سیاسی نیز محدود است. اساساً وجه متمایز مفهوم-بندی خود در اندیشۀ آرنت و مارکوزه، با فلسفۀ سیاسی غالب پیش از خود در این است که فلسفۀ سیاسی پیشین، خود را به شدت وابسته به «قدرت»، «سلطۀ فناوری»، «تکنولوژی» و «رسانه» و از اصالت خویش دور ساخته است و این دو با پیوند مجدد سوژه با عمل سیاسیِ متکی به خویشتن، درصدد بازیابی مجدد کنشگری سوژه همت می¬گذارند. پرونده مقاله