نقش نظریۀ اعتباریات «علامه طباطبایی» در تحقق حکمت سیاسی- اجتماعی متعالیه
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
حسن اورعی
1
*
,
طاهره کمالی زاده
2
,
مریم صانع پور
3
1 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
3 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
کلید واژه: حکمت متعالیه نظریۀ اعتباریات ادراکات اعتباری سیاست متعالیه علامه طباطبایی,
چکیده مقاله :
با وجود استقبال عالمان و متفکران جهان اسلام و تألیف شروح و تفاسیر متعدد، بسیاری از کارکردهای نظام حکمت صدرایی هنوز مورد توجه کافی واقع نشده است. ابعاد سیاسی- اجتماعی حکمت متعالیه، مهم‌ترین زوایای مغفول ماندۀ این مکتب است. سید محمدحسین طباطبایی، یکی از بزرگ‌ترین پیروان مکتب صدرایی است که با طرح نظریۀ اعتباریات، امتداد حکمت متعالیه در مسیر اجتماعی- سیاسی را رقم زد. این نوشتار با بررسی نظریۀ ادراکات اعتباری به نقش آن در تبیین حکمت سیاسی- اجتماعی در چارچوب فلسفۀ صدرایی پرداخته است. ادراکات اعتباری، واسطه های بین نیازهای انسان و افعال او جهت رفع آن نیازهاست و بر این اساس نظریۀ اعتباریات را می توان حلقۀ وصل حکمت نظری و حکمت عملی دانست. طبق این نظریه، جامعه یک واقعیت تقلیل ناپذیر به افراد و منوط به تحقق یک جمع انسانی است که تأثیر و تأثر متقابل داشته، تحقق این جمع تابع اصل استخدام است. اصل استخدام متقابل نیازمند تعامل و تفاهم دوطرفه و به‌تبع نیازمند خلق زبان و در ادامه اعتبار ساختارهای اجتماعی، عدالت، قدرت و درنهایت سیاست است. سپس نظامات اجتماعی بر اساس احکام و اوامر عقلی برخاسته از فطرت در راستای صلاح و تکامل فرد و جامعه سامان می یابد. اصالت جامعه از منظر علامه و سریان اعتباریات پیش از اجتماع در اعتباریات پسینی، تبیین دقیق‌تری از حرکت استکمالی عالم از کثرت به وحدت و جهت‌دهی افراد به سوی کمال در بستر حکمت سیاسی- اجتماعی متعالیه و در چارچوب شریعت ارائه می دهد.
Despite the welcome of scholars and thinkers in the Islamic world and the writing of numerous commentaries and interpretations, many functions of the system of Transcendent philosophy have not yet received enough attention. The socio-political dimensions of Transcendent philosophy are the most important neglected aspects of this school. Sayyed Mohammad Hossain Tabatabaei is one of the greatest followers of the Sadra's school who, by proposing the theory of credit, marked the extension of Transcendent philosophy in the socio-political path. This article examines the theory of credit perceptions and its role in explaining socio-political philosophy in the context of Transcendent philosophy. Credit perceptions are the mediators between human needs and his actions to meet those needs, and based on this, credit theory can be considered as the link between theoretical philosophy and practical philosophy. According to this theory, society is an irreducible reality to individuals and depends on the realization of a human group that has mutual influence and effect, the realization of this group is subject to the principle of employment. The principle of mutual employment requires mutual interaction and understanding, and consequently requires the creation of language and the continued validity of social structures, justice, power, and ultimately politics. Then, social systems are organized based on the rules and rational orders arising from nature for the good and development of the individual and society. The originality of society from the perspective of Allameh and the series of pre-social credentials in the later credentials provides a more accurate explanation of the perfectionist movement of the universe from plurality to unity and the orientation of individuals towards perfection in the context of transcendent socio-political philosophy and within the framework of Sharia.
قرآن کریم داربکلایی، اسماعیل (1380) نگرشی بر فلسفه سیاسی اسلام، قم، بوستان کتاب.
صدرالمتألهين، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی (1981) الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، چاپ سوم، بیروت، دار احياء التراث.
---------------------------------------------- (1354) المبدأ و المعاد، جلد 1، تهران، انجمن حكمت و فلسفه ايران.
---------------------------------------------- (1360) الشواهد الربوبية فى المناهج السلوكية، جلد 1، چاپ دوم، مشهد، المركز الجامعى للنشر.
---------------------------------------------- (1387) المظاهر الالهية فى اسرار العلوم الكمالية، جلد 1، تهران، بيناد حكمت صدرا.
طباطبائی، محمدحسین (1387الف) اصول فلسفه رئاليسم، جلد 1، چاپ دوم، قم، بوستان كتاب قم (دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم).
-------------------- (1387ب) روابط اجتماعى در اسلام به ضميمه چند رساله ديگر، جلد 1، قم، بوستان كتاب قم (دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم).
---------------------------- (1290) الميزان في تفسير القرآن، جلد 20، چاپ دوم، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
علی¬بابایی، غلامرضا (1382) فرهنگ سیاسی، تهران، آشتیان.
مطهری، مرتضی (1372) مقدمه¬ای بر جهان¬بینی اسلامی 5- جامعه و تاریخ، تهران، صدرا.