مناسبات دین و سیاست در فهم هرمنوتیکی نصر حامد ابوزید
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
علی‌اکبر اسدی کویجی
1
(دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، ایران )
عباسعلی رهبر
2
(دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، ایران )
کلید واژه: سیاست, دین, سکولاریسم, هرمنوتیک و نواندیشی دینی. ,
چکیده مقاله :
دکتر «نصر حامد ابوزید» از نواندیشان دینی است که در زمینه مسائل علوم قرآنی و سیاسی، دیدگاه های گاه متفاوت و چالش برانگیزی از آرای پیشینیان عرضه کرده است. این پژوهش در تلاش است تا در قالب تفسیر تاریخی و انتقادی اسکینر با بررسی زمینه‌های ایدئولوژیکی و عملی و ترفندهای زبانی مورد استعمال، به فهم اندیشۀ سیاسی و کشف کنش زبانی قصدمند نصر حامد ابوزید در طرح تفکیک نسبت و تعامل دین و سیاست بپردازد. آنچه برای نویسنده به عنوان یافته تحقیق مورد توجه قرار گرفت این بود که ابوزید با نقد اسلام سیاسی و گفتمان دینی سنتی جهت خروج مصر از مشکلات مترتب و نوسازی اجتماعی، تأسیس جامعه‌ای دموکراتیک را مدنظر داشت و آن را مترتب بر نوسازی دینی می‌دانست. از این رو در راستای مقابله با بنیان‌های اندیشه‌ای تأسیس و تقویت حکومت استبدادی (در مصر) به جدایی دین از سیاست رسید.
Nasr Hamed Abu Zayd is one of the religious intellectuals who has offered sometimes differentand challenging views on the issues of Quranic and political sciences from the views of her predecessors. This article, In the form of Skinner's historical and critical interpretation, tries to understand and discover the intentional linguistic action of Nasr Hamed Abu Zayd in the plan of separating the relation and interaction of religion and politics by examining the ideological and practical contexts and linguistic tricks used. The findings show that Abu Zayd, criticizing political Islam and traditional religious discourse to get Egypt out of social problems and modernization, sees the solution in establishing a democratic society, which is itself a consequence of religious modernization. Hence, he considered the separation of religion from politics in order to counter the foundations of the idea of establishing and strengthening an authoritarian government (in Egypt).
آقاجانی، نصرالله (1392) اسلام و تجدد در مصر با رویکرد انتقادی به اندیشۀ حسن حنفی، تهران، بوستان کتاب.
ابوزید، نصر حامد (1383) نقدگفتمان دینی، ترجمه حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهرکلام، تهران، یادآوران.
------------- (1389) معنای متن، پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی¬نیا، تهران، طرح‌نو.
------------- (1391) رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن، ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران، نیلوفر.
------------- (1394) متن، قدرت، حقیقت، اندیشه دینی میان ارادۀ معرفت و اراده سلطه، ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران، نیلوفر.
------------- (1395) نوسازی، تحریم و تأویل، از شناخت علمی تا هراس از تکفیر، ترجمه محسن آرمین، تهران، نی.
------------- (2015) اصلاح اندیشۀ دینی، تحلیلی تاریخی- انتقادی، ترجمه یاسر میردامادی، توانا، آموزشکده آنلاین برای جامعه مدنی ایران (www.tavaana.com).
احمدی، حمید (1377) «آینده جنبش‌های اسلامی در خاورمیانه»، فصلنامه خاورمیانه، شماره 14 و 15، صص55-94.
باربیه، موریس (1384) دین و سیاست در اندیشه مدرن، ترجمه امیر رضایی، تهران، قصیده¬سرا.
بلعید، صادق (2004) القرآن و التشریع قرائت جدیده فی آیات الاحکام، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.
حسینی¬زاده، سید محمدعلی (1386) اسلام سیاسی در ایران، قم، دانشگاه مفید.
حقیقت، صادق (1391) روش‌شناسی علوم سیاسی، قم، مفید.
حنفی، حسن (1988) هموم الفکر والوطن، جلد دوم، القاهره، دارقبا للطباعه و النشرو التوزیع.
خدوری، مجید (1374) گرایش‌های سیاسی در جهان عرب، ترجمه عبدالرحمن عالم، چاپ سوم، تهران، وزارت امور خارجه.
دکمجیان، هرایر (1377) اسلام در انقلاب، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب (بررسی پدیده بنیادگرایی اسلامی)، چاپ سوم، ترجمه حمید احمدی، تهران، کیهان.
رهبر، عباسعلی (1394) غرب و تجدید حیات اسلام، چاپ دوم، تهران، سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
سوسور، فردیناند (1386) «ساختارگرایی و نظام‌های نمادین»، ترجمه کمیل نظام بهرامی، فصلنامه رسانه، شماره 72، صص 187-203.
عبدالرزاق، علی (1391) اسلام و مبانی قدرت، ترجمه امیر رضایی، تهران، قصیده¬سرا.
عنایت، حمید (1391) سیری در اندیشه سیاسی عرب، از حمله ناپلئون به مصر تا جنگ جهانی دوم، تهران، امیرکبیر.
فاخوری، حنا (1999) الجامع فی تاریخ الادب العربی الحدیث، بیروت، دارالجیل.
قطب، سید (1983) معالم فی الطریق، الطبعه 10، القاهره، دارالشروق مجموعه نویسندگان (1393) سلفی‌های مصر بعد از مبارک، ترجمه علیرضا رضانیا و حجت¬الله جودکی، به سفارش مرکز مطالعات فرهنگی بین¬المللی، تهران، سخنوران.
Al-khuli. A (1961) Manahij Tajdid fi l -nahw wa Al- Balaghah wa l- Tafsir wa l-Adab (Method of Renewal in Grammer, Rhetoric, Interpretations of the Quran and Literature, cario.
Fauzi M. Najjar (2000) “Islamic Fundamentalism and the intellectuals, the case of nasr Hamid Abuzayd” British Journal of middle Eastern studies, vol. 27.
Goodhart, Michael (2010) theory in practice, Quentin skinner's Hobbs, Reconsidered The review of politics, Vol. 62, No. 3.
Hirsch, E. D. (1967) Validity in Interpretation (New Haven, Yale University Press).
Husain, Taha (1995) Fi 'shi'r al-jahili (On pre- Islamic poetry) , Cairo.
Nur Zainatul Nadra Zainol, and Latifah Abd Majid, and Muhd Najib, Abdul Kadir (2014) Nasr Hamid Abu Zayd as a modern Muslim thinker. International Journal of Islamic Thought. vol. 5.
Skinner, Quentin (1988) “motives, intentions and interpretation of context”, Meaning and context, edited By James Tully, Newjersey university press.
Tully, James (1988) Meaning and Context, Quentin skinner and his Critics Newjersey, Princeton universitypress.