نظریۀ انقلاب در منشور جامعه‌شناسی تاریخی روابط بین‌الملل
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
مهدی زیبائی
1
(استادیار روابط بین‌الملل گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ایران)
شهلا نجفی
2
(دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره))
کلید واژه: نظریه‌های انقلاب, جامعه‌شناسی تاریخی, ساختار, داخل و بین‌الملل. ,
چکیده مقاله :
ادبیات مرتبط با انقلاب تاکنون شاهد چهار موج نظری در تبیین انقلاب¬های گوناگون بوده است. هرچند امواج یادشده متعلق به دوره¬های زمانی متفاوت هستند، تمامی آنها دارای هستی¬شناسی ذات¬گرا و به دنبال شناخت مؤلفه¬های تأثیرگذار در بروز و موفقیت تحولات هستند. پیشینه جامعه¬شناسی تاریخی در تبیین انقلاب¬ها به تلاش¬های برینگتون مور، چارلز تیلی و تدا اسکاچپول در نسل سوم نظریه¬ها بازمی¬گردد که با تمرکز بر ساختار و تحلیل شرایط درونی و توجه اندک به تأثیرات بیرونی، انقلاب¬ها را از دایره بسته و درون¬زاد خارج کرد و به بستر بین¬الملل متصل نمود. با این حال از منظر روش¬شناختی، شیوۀ آنها در امتداد نسل¬های نظری پیشین قرار داشت؛ زیرا از دیدگاه جامعه¬شناسی تاریخی، انقلاب¬¬ها انباشت حوادث برآمده از ارتباط پدیده¬های اجتماعی در یک بستر فراملی هستند. در همین راستا هدف نوشتار حاضر، بررسی سیر تحول عامل فراملی/ بین¬الملل در نظریه¬های انقلاب¬ از منظر نظریه¬پردازان جامعه¬شناسی تاریخی است. بر اساس یافته¬های پژوهش، عامل بین¬الملل در ادبیات نظریه‌پردازان جامعه¬شناسی تاریخی، سه تحول عمده را پشت سرگذاشته است. نخست در دهه 70 میلادی از منظر ساختاری به تأثیر نظم حاکم بر نظام بین‌الملل بر انقلاب¬ها اشاره دارد. در مرحله دوم، عامل بین¬الملل از حاشیه ادبیات مربوطه به متن وارد می¬شود و دیدگاه بین¬دولتی برجسته می¬شود و در گذار به مرحله سوم، صرفاً ارتباطات بین دولتی مدنظر نیست، بلکه نگرش بین-اجتماعی و رویکرد بین¬مردمی و شبکه¬ای مورد نظر قرار می¬گیرد.
The literature on revolution has gone through four theoretical waves in explaining diverse revolutions. Although these waves belong to different terms, all of them have essentialist ontology and they are seeking to find impressive attributes in breaking out and prospering incidents. The precedent for bringing revolutions into focus in Historical Sociology (HS) turns to Brinton Moor, Charles Tilly, and ThedaSkocpol endeavors that by concentrating on structure and interior causation paid less attention to exterior conditions; but their works broke the closed-loop and made a weak relation between revolutions and international. However their manners in methodological point of view were closely connected with previous theoretical waves; since from HS perspective, the revolutions are stemmed from accumulated incidents which are made from social relations within a supranational context. The object of the current work is to examine the evolution of the international factor in revolution theories in the light of historical sociology theorists. According to the findings, the international factor has gone through three major evolutions in the insight of historical sociology theorists. First, in the 70s, from a structural point of view, it refers to the influence of the international system on revolutions. Second, the international factor enters the text from the margins of the relevant literature, and the inter-state perspective is highlighted; in the transition to the third step, not only inter-state communication is considered, but the inter-social attitude and the relations between the people and the network.
اسکاچپول، تدا (1389) دولت¬ها و انقلاب¬های اجتماعی، ترجمه سید مجید رویین¬تن، تهران، سروش.
----------- (1392) بینش و روش در جامعه¬شناسی تاریخی، ترجمه سیدهاشم آقاجری، چاپ دوم، تهران، مرکز.
خرمشاد، محمد باقر (1383) «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریه¬های انقلاب: تولد و شکل-گیری نسل چهارم نظریه¬های انقلاب»، مجلة جامعه¬شناسی ايران، دوره 5، شماره 3، صص 86-123.
زیبایی، مهدی ودیگران (1397) «جامعه¬شناسي تاريخي روابط بين¬الملل: چارچوبی نظري براي تحلیل نظم فراملی»، پژوهشنامۀ ایرانی سیاست بین¬الملل، سال 6، شماره 2، صص 83-108.
صالح، فائز دین¬پرستی و زهرا رمضانی (1397) «بررسی بی¬ثباتی سیاسی و ائتلاف¬های دولت¬سوز در مصر پساانقلابی بر مبنای نظریۀ بازی¬ها»، فصلنامه دولت¬پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال 4، شماره 15، صص 163-205.
گلدستون، جک (1397) «به سوی نسل چهارمی از نظریه¬های انقلاب»، ترجمه احسان بدریکوهی، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست¬گذاری عمومی، دوره 8، شماره 27، صص 381-442.
لاوسن، جورج (1400) کالبدشکافی¬های جدید انقلاب، ترجمه مهدی زیبایی، تهران، نگاه معاصر.
ملکوتیان، مصطفی (1394) «نگرشی به نظریه¬های انقلاب و نقد و ارزیابی آنها»، مطالعات تحول در علوم انسانی، شماره 4، صص 179-223.
ملکوتیان، مصطفی ودیگران (1391) «گونه¬شناسی نظریه¬های انقلاب»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 1، صص 333-349.
Barnett, Michael, (1993) ‘Institutions, Roles, and Disorder: The Case of the Arab States System’, International Studies Quarter, Volume 37.
Beck, t. Colin & Bukovansky, Milada & Chenoweth, Erica & Lawson, George, Erickson nepstad, Sharon & Ritter P. Daniel (2022) On Revolutions Unruly Politics in the Contemporary World. Oxford University Press.
Bhambra, Gurminder K., (2010) ‘Historical sociology, international relations and connected histories’, Cambridge Review of International Affairs, Volume 23.
Boswell T. & Dixon WJ (1993) “Marx’s theory of rebellion: a cross- national analysis of class exploitation, economic development, and violent revolt”. Am. Sociol. Rev. Vol. 58. Pp. 681–702.
Halliday, Fred (1990) ‘'The sixth great power': on the study of revolution and international relations’, Review of international studies, Volume 16.
-------------- (2005) The Middle East in International Relations: Power, Politics and Ideology, Cambridge, Cambridge University Press.
Hobson, John M. and Lawson, George & Rosenberg, Justin, (2010) ‘Historical sociology’, In Robert A. Denemark, (ed.) The international studies Encyclopedia, Oxford: Wiley- Blackwell.
Katz, Mark (2000) Revolution: International Dimensions. Washington, DC: Congr. Q.
Lawson, George (2011) ‘Halliday's revenge: revolutions and International Relations’, International Affairs, Volume 87.
-----------------(2015) ‘Revolutions and the international’, Theory and Society, Volume 44.
-----------------(2016) ‘Within and Beyond the “Fourth Generation” of Revolutionary Theory’, Sociological Theory, Volume 34.
-----------------(2019) Anatomies of Revolution, Cambridge, Cambridge University Press.
Martin, John L. and Lee, Monica, (2015) ‘Social Structure’, In: James D. Wright (editor- in- chief) International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 2nd edition, Vol 22. Oxford: Elsevier.
Walt, M. Stephen (1996) Revolution and War. Cornell University Press.