سير تطور «لذت» در انديشه سياسي کلاسيک
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
سیدمحسن علوی پور
1
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)
کلید واژه: لذت فعالیت اخلاق اجتماعی اخلاق خصوصی فلسفه سیاسی کلاسیک,
چکیده مقاله :
با توجه به اینکه در اندیشه سیاسی کلاسیک، انسان موجودی طبعاً اجتماعی انگاشته می‌شود، بسیاری از مقوله های بشری که در دوران مدرن به عرصه خصوصی رانده شده است، در زمره مباحث فلسفه سیاسی قرار دارد و جایگاه برجسته ای را در آن اشغال می‌کند. «لذت» از جمله این مقوله هاست که فیلسوفانی مانند افلاطون و ارسطو و اخلاف آنها درباره آن تأمل کرده‌اند و در چارچوب فلسفه سیاسی - اخلاقی خود بدان پرداخته‌اند. با این حال هر چند افلاطون رساله فیلبوس را اساساً به بررسی موضوع «لذت» اختصاص می‌دهد و ارسطو در دو بخش از اخلاق نیکوماخوس بدان می‌پردازد، با هلنیسم رومی به تدریج «لذت» از جایگاه سیاسی خود فروکاهیده شده، به عرصه اخلاق خصوصی هدایت می‌شود. اپیکور از جمله کسانی است که «لذت» را در مرکز توجه قرار می‌دهد، اما نه - مانند ارسطو - به عنوان فعالیتی اجتماعی، بلکه چونان مقوله‌ای مربوط به تهذیب فردی و همین مقدمه‌ای است برای آنکه در ادامه و با ظهور مسیحیت، «لذتِ» رانده‌شده از اندیشه سیاسی به امری کاملاً الهیاتی تقلیل یابد و به جای آنکه در ترسیم جامعه نیک‌سامان جایی برای خود بیابد، به امری در چارچوب روابط انسان - خدا تبدیل می‌شود و در نتیجه دیگر نه موضوع فهم هنجاری اجتماعی و سیاسی، که مقوله‌ای مربوط به فرمان‌برداری از امر الهی است. با سنت آگوستین، این امر تثبیت می‌شود و «لذت» در سیر تطور خویش از امر سیاسی به امر مذهبی تحول می‌یابد که در ادامه، امکان ظهور لذت‌گرایی مدرنِ فارغ از مبانیِ اخلاق اجتماعی را فراهم می‌آورد. به منظور درک چگونگی تغییر جایگاه مقوله «لذت» از امر سیاسی در فلسفه اخلاق یونان به امر خصوصی در فلسفه سیاسی مدرن، مقاله حاضر به بررسی فرایند تحول «لذت» از امر هنجاری به یک مقوله صرفاً مذهبی در دوران کلاسیک می‌پردازد.
Appreciating human as naturally sociable in the classical political thought, many of human categories considered as in private domain in modern age, have been included in political philosophy discourse category and occupied a prominent position in this domain. Among others, “pleasure” is an important normative matter which Greek philosophers, such as Plato and Aristotle and their precedents, have theorized in their political-theological schema and framework of philosophy. However, while Plato in his Philebus, and Aristotle deal with in his Nichomachean Ethics, in two parts, in Hellenistic Roman Empire, ”pleasure gradually has been subsided from its political status, leading towads the private ethics. Epicure is among the persons who considers the pleasure focally, but not like Aristotle as a social activity, but as a category related to self-purification and in fact as an introduction for reduction of outcast pleasure from political perspective toward very divine subject through Christianity emergence and instead of imagining a position in designing the prosperous society, it turns into an subject in the framework of god-human relationships and as a result it is no more the issue of normative political and social understanding but it is considered as the category concerning obedience of divine subject. This issue is stabilized through Augustine’s convention and pleasure in its evolution course evolves as political subject to religious suject that in following provides the possibility of modern pleasurism (hendoism) free from social ethics priciples. In order to understand the changing process of the position of “pleasure” category from the political matter in Greek ethics philosophy to the individual subject in modern political philosophy, this paper investigates the evolution process of “pleasure” from the normal subject to the mere religious category in classic era.
برن، ژان (1381) فلسفه اپيکور، ترجمه سيد ابوالقاسم پورحسيني، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامي کتاب‌هاي جيبي.
کاپلستون، فردريک (1380) تاريخ فلسفه، ترجمه سيد جلال‌الدين مجتبوي، جلد اول، يونان و روم، چاپ چهارم، تهران، علمي و فرهنگي، سروش.
گمپرتس، تئودور (1375) متفکران يوناني، ترجمه محمدحسن لطفي، جلد سوم، تهران، خوارزمي.
مک‌اينتاير، السدر (1379) تاريخچه فلسفه اخلاق، ترجمه انشاءالله رحمتي، تهران، حکمت.
Aristotle (1893) Nicomachean Ethics, Trans. By F. H. Peters, London, Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
Augustin, St. Thomas (1972) City of God, Ed. By David Knowles, London, Penguin Books.
Cicero, Marcus Tullius (1961) De Officiis (On Duties), trans. to English W. Miller, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Denise, Peterfreund & White (1999) Great Traditions in Ethics, Wadsworth Publishing Company, USA.
Graham, Gordon (2004) Eight Theories of Ethics, Routledge, New York.
Habermas, Jürgen (1973) Theory and Practice, trans. to English J. Viertel, Bacon Press, Boston.
Kenny, Anthony (2004) A New History of Western Philosophy, Vol. I, Ancient Philosophy, Oxford University Press, Oxford.
-------- (2005) A New History of Western Philosophy, Vol. II, Medieval Philosophy, Oxford University Press, Oxford.
MacIntyre, Alasdair (1988) Whose Justice? Which Rationality?, Duckworth, London.
Plato (1997) Complete Works, Ed. Cooper, John M., Hackett Publishing Company, Indianapolis/Cambridge.
Ross, Sir David (1995) Aristotle, Routledge, London & New York.
White, Nicholas (2006) A Brief History of Happiness, Blackwell Publishing, USA, UK, Australia.