تحلیل و بررسی اندیشۀ حکومت اسلامی در «کشف اسرار»
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
امیرحسین حاتمی
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی)
کلید واژه: آیت الله خمینی کشف اسرار حکومت اسلامی ولایت فقها سیاست. ,
چکیده مقاله :
یکی از مهم ترین مسائل مورد مناقشه درباره اندیشه و فکر سیاسی بنیان گذار جمهوری اسلامی، تفاوت فکر سیاسی وی در دهه های 20 و 30 با دهه 40 به بعد است. به ویژه آنجا که به نظر می رسد در کتاب «کشف اسرار» به نوعی نظارت فقیه بر ساختار سیاسی باور دارد و در کتاب «ولایت فقیه»، لزوم حکومت اسلامی به زعامت فقیه را اثبات می نماید. بر این مبنا، پرسش مهمی مطرح می-شود. آیا در کتاب «کشف اسرار» نباید به دنبال اندیشه حکومت اسلامی به آن معنا که در کتاب «ولایت فقیه» تبیین شده، باشیم؟ بسیاری از پژوهشگران از منظرهای مختلفی به این پرسش پاسخ مثبت داده اند. اما یافته های پژوهش حاضر که عمدتاً مبتنی بر بررسی زمینه های نظری است، نشان می دهد که در واقع تحول اساسی در فکر سیاسی آیت الله خمینی رخ نداده و اندیشه حکومت اسلامی را که در کتاب «ولایت فقیه» توضیح داده شده، می توان در کتاب «کشف اسرار» نیز جست وجو نمود؛ البته نه بدان صراحت. این عدم صراحت نیز عمدتاً به دلایل تاریخی، سیاسی و مذهبی بوده است.
One of the most controversial issues about the political thought of the founder of the Islamic Republic is the difference between his political thought in the 20s and 30s with 40s AH onwards. Especially in the two books of "Kashf e Asrar", that he believes in a kind of supervision of the Faqih over the political structure and in the book "Velayat-e-Faqih", that he proves the necessity of an Islamic government led by a Fqih. Based on this, an important question arises. Should we not follow the idea of the Islamic government in the book " Kashf e Asrar " in the sense explained in the book "Velayat-e-Faqih"? Many researchers have answered this question in the affirmative from different perspectives. But the findings of the present study, which are mainly based on the study of theoretical and historical contexts, show that, in fact, it has not occurred a fundamental change in the political thought of Ayatollah Khomeini and the idea of Islamic government, which is explained in the book "Velayat-e-Faqih", can also be found in the book " Kashf e Asrar ", of course not explicitly. This lack of explicitness has been mainly due to historical, political and religious reasons.
اعتماد السلطنه، محمدحسن (1374) المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، ، تهران، اساطیر.
انصاری، شیخ مرتضی (1410ه) المکاسب، تحقیق سید محمد کلانتر، بیروت، مؤسسه النور للمطبوعات.
بهشتی¬سرشت، محسن (1391) زمانه و زندگی امام خمینی، تهران، پژوهشکده امام¬خمینی و انقلاب اسلامی.
جعفریان، رسول (1381) جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی- سیاسی ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جمال¬زاده، ناصر و میثم آقادادی (1388) «جایگاه و تأثیر کتاب کشف اسرار امام خمینی در تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران»، رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 9، صص 81-98.
خوانساری، سید محمدباقر (1356) روضات الجنات، ترجمه محمدباقر ساعدی، تهران،کتاب-فروشی اسلامیه.
علی¬¬زاده، محمدحسین (1393) «بررسی دیدگاه¬های امام خمینی در کتاب کشف¬الاسرار»، تاریخ-پژوهی، شماره 60، صص 113-130.
علی¬زاده، محمدحسین و مسعود خاتمی (1394) «بررسی دیدگاه¬های امام خمینی در دو کتاب کشف اسرار و تحریر الوسیله»، رهیافت تاریخی، شماره 11، صص291- 305.
عنایت، حمید (1372) اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاء¬الدین خرمشاهی، تهران، خوارزمی.
قادری، سید علی (1374) «امام خمینی در پنج حوزۀ معرفت سیاسی»، مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، قم، معاونت امور اساتید و دروس معارف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه¬ها.
قاضی¬زاده، کاظم (1377) اندیشه¬های فقهی- سیاسی امام خمینی، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1371) جامع الشتات، به کوشش مرتضی رضوی، تهران،کیهان.
کدیور، محسن (1378) نظریه¬های دولت در فقه شیعه، تهران، نی.
گرامی، محمدعلی (1381) خاطرات آیت¬الله محمدعلی گرامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
گنجی، اکبر (1377) «دو قرائت امام خمینی از نظریۀ ولایت فقیه: دولت دینی و دین دولتی»، مجله کیان، شماره 41، صص 18-26.
لک¬زایی، نجف (1377) «منطق تحول در اندیشه و عمل سیاسی امام خمینی»، در: جرعه جاری: مجموعه سی مقاله پژوهشی پیرامون انقلاب اسلامی ایران، به اهتمام علی ذوعلم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
---------- (1378) «ثبات و تحول در اندیشه سیاسی امام خمینی»، مجله علوم سیاسی، سال دوم، شماره 5، صص 77-98.
مفتون دنبلی (1383) مآثر سلطانیه، به کوشش غلامحسین زرگری¬نژاد، مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
منظور الاجداد، حسين (1379) مرجعيت در عرصه اجتماع و سياست، تهران، شيرازه.
موحد، محمدعلی (1378) خواب آشفته نفت، تهران، کارنامه.
موسوی خمینی، روح¬الله (1377) ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
------------------ (بی¬تا) کشف اسرار، بی‌جا.
نبوی، سید عبدالامیر (1377) «تطور اندیشه امام خمینی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 6 و 7، صص 107-134.
نجفی کاشف¬الغطا، شیخ جعفر (1380) کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، قم، بوستان کتاب.
نراقی، ملااحمد (1375) عوائد الایام، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
------------ (بی‌تا) شئون فقیه، ترجمه سید جمال موسوی، تهران، واحد تحقیقات اسلامی بنیاد بعثت.