شهر مطلوب «غزالی»: آرمان‌شهری بر مدار اصلاح
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
طیبه محمدی کیا
1
(دانشگاه علامه طباطبائی)
کلید واژه: امام محمد غزالی آرمان‌شهر باطن‌گرایی اصلاح اخلاق,
چکیده مقاله :
نوشتار حاضر درصدد توضیح چاره‌اندیشی های پایانی «غزالی» برای بحران زمینه و زمانه خویش برآمده است. طرح ریزی آرمان شهری معطوف به سعادت، که ناشی از خوانشی باطنی گرایانه از دین است و بر پایه سیاست اصلاحی و اخلاق مدارا بنا شده است، پاسخ غزالی به دشواره روزگارش است؛ پاسخی که لابه لای اندیشه‌هایی پیچیده و چندلایه مطرح می‌گردد. اندیشه هایی که ذیل دگرگونی معرفتی این حکیم ممتاز از دریچه دل و از زاویه همدلی جمعی عرضه شده است. وی این شهر مطلوب و جامعه آرمانی را ذیل بذل توجه به حضور و تأثیر دین، سیاست و اخلاق در جامعه به شیوه ای ترسیم می نماید که دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی اعضای جامعه/ شهر را سبب شود. در تقریر این مسئله، نکته مهمی که در این نوشتار موضوع توجه جدی قرار می‌گیرد، آن است که برای غزالی دستیابی به این آرمان شهر فارغ از راه کار «اصلاح» امکان پذیر نیست. این اصلاح متوجه آن دسته از پیرایه های تاریخی است که به دین و شریعت افزوده شده است و آنگونه که غزالی توضیح می دهد، ذیل درکی باطن گرایانه می‌توان نسبت به شناسایی و زدایش آنها همت گماشت. به این ترتیب و به صورت خلاصه می توان گفت که غزالی، شهر آرمانی خود را ذیل توجه به سه گانه «دین، سیاست و اخلاق» و در بستر اصلاح بنا می‌نماید.
The article explains Ghazali's solutions about the crises of his time. He designs a utopia based on happiness that is from an esoteric reading of religion. The city is based on a policy of reform and tolerance morality. Ghazali makes his ideal society based on triples of religion, ethics and politics. He expresses the goal of creating this society is the achievement of the members of society to the happiness in the hereafter. This goal is seen in the works of Muslim scholars. We can say that happiness in the hereafter is a common goal among Muslim scholars and Ghazali also writes his vision within this tradition. He poses the reform as an effective way to solve the emerging crises in religion, society and politics, and with an emphasis on religious reform, propose an ideal society.
ابوحامد غزالی، محمد (1384) احیاء علوم الدین، ترجمه، مؤیدالدین خوارزمی، چاپ پنجم، تهران، علمی و فرهنگی.
----------------- (1366) تهافت الفلاسفه، تصحیح دکتر سلیمان، دنیا، مصر، دارالمعارف.
----------------- (1363) فضائل الانام من رسائل حجة الاسلام، تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران، سینای طهوری.
----------------- (1362الف) مکاتیب فارسی غزّالی بنام فضائل الانام من رسائل حجة الاسلام، تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران، امیرکبیر.
----------------- (1362پ) المنقذ من الضلال (شک و شناخت)، ترجمه جلال¬الدین همایی، تهران، امیرکبیر.
----------------- (1361) نصیحة الملوک، تصحیح استاد جلال¬الدین همایی، تهران، بابک.
----------------- (1422) فضایح الباطنیه، مصحح محمد علی قطب، بیروت، المکتبة العصریة.
----------------- (1333) کیمیای سعادت، تصحیح، احمد آرام، چاپ دوم، تهران، کتابخانه و چاپخانه مرکزی.
----------------- (1374) میزان العمل، میزان العمل (ترازوی کردار)، تصحیح دکتر سلیمان دنیا، ترجمه علی¬اکبر کسمایی، تهران، سروش.
----------------- (1993) الاقتصاد فی الاعتقاد، قدم له و علق علیه و شرحه، الدکتور علی بوملحم، طبعة الاولی، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ (1363) اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام تهران.
زرین¬کوب، عبدالحسین (1364) فرار از مدرسه، درباره زندگی و اندیشه ابوحامد محمد غزالی، تهران، امیرکبیر.
طباطبایی، جواد (1377) درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی ایران، تهران، کویر.
فوزی، م نجار ( 1366) «سیاست در فلسفه سیاسی اسلامی»، ترجمه فرهنگ رجایی، مجله معارف، دوره چهارم، شماره 3، صص 68-92.
قادری، حاتم (1379) اندیشه¬های سیاسی در اسلام و ایران، چاپ چهارم، تهران، سمت.
لائوست، هنری (1354) سیاست و غزالی، ترجمه مهدی مظفری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
محمودی، سید علی (1378) «کاووش عناصر نظریه دولت در اندیشه سیاسی امام محمد غزالی»، مجله نام فرهنگ، سال نهم، دوره سوم، شماره¬های 2 و 3، صص 154-167.
نصر، حسین (1371) سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران، امیرکبیر.
Binder Leonard (July1955) Al-Ghazali's Theory Of Islamic Government, The Muslem World 14, No 3, 220.
Mitha Farouk (2001) Al-Ghazali and the Ismailis، A Debate on Reason and Authority in Medieval Islam, I.B.Tauris.
Rosental (1962) political thought in the medival islam, Combridge U.